>
Fa   |   Ar   |   En
   بررسی و اولویت‌بندی پیامدهای خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌‌محیطی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان ملکان)  
   
نویسنده نیکجو باقر ,عبدشاهی عباس ,یزدانپناه مسعود
منبع علوم محيطي - 1396 - دوره : 15 - شماره : 1 - صفحه:27 -44
چکیده    سابقه و هدف: امروزه مداخلات انسان در طبیعت، وضعیت سامانه‌ها و زیست‌سامانه‌های محیطی را دچار اختلال کرده که در نتیجه باعث ایجاد ناهنجاری‌هایی نظیر سیل‌های بی‌سابقه، طوفان‌های شدید، گرم شدن زمین، مصرف بی‌رویه‌ی منابع طبیعی و اخیراً خشک‌شدن دریاچه‌ها گردیده است. یکی از مهم‌ترین مخاطره‌های محیطی که در سالهای اخیر در ایران در حال رخ دادن است، کاهش آب دریاچه اورمیه می‌باشد. اهداف این مطالعه، بررسی تاثیر خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی ساکنان حاشیه‌ی دریاچه، دیدگاه ساکنان در رابطه با عوامل موثر بر خشک‌شدن دریاچه و روش‌های احیای آن و همچنین اولویت بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بود. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از منظر جمع‌آوری داده‌ها به روش علیمقایسه‌ای انجام شده است. داده‌های مورد نیاز از نمونه‌ای به حجم 300 از ساکنان روستاهای شهرستان ملکان در سال 1394با تکمیل پرسشنامه، جمع‌آوری گردید. در بخش توصیفی از فراوانی، درصد تجمعی، واریانس، انحراف معیار و میانگین استفاده شد. در بخش استنباطی نیز آزمون‌های مقایسه میانگین، تحلیل واریانس و آزمون t به کار گرفته شد. همچنین با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دریاچه ارومیه از نظر ساکنان منطقه مشخص گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که پس از سال 1388 تمامی محصولات به جز محصولات باغی نسبت به دوره قبل با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه گردیده‌اند. ملاحظه ارقام نشان می‌دهد که وضعیت اقتصادی کل منطقه نسبت به قبل از سال 1388 بدتر شده است. اما میانگین این متغیر، قبل از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، کاهش و بعد از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، وضعیت زیست‌محیطی قبل از سال 1388 با نزدیک شدن به سواحل دریاچه ارومیه، ولی پس از سال 1388 با دور شدن از سواحل، بهبود یافته است. بنابراین به مرور زمان با خشک‌شدن بیشتر دریاچه، ساکنان منطقه در وضعیت بدتری قرار گرفته‌اند. از نظر ساکنان منطقه، دولت از طریق احداث بزرگراه، ساخت سدها و عدم جلوگیری از احداث چاه‌های غیرمجاز مهمترین نقش را در خشک‌شدن دریاچه داشته است. پاسخگویان انتقال آب به دریاچه، رها نمودن آب سدها، بارور نمودن ابرها، استفاده از شیوه‌های بهتر آبیاری و نیز کشت محصولات با کارایی بالای مصرف آب را جهت احیای دریاچه‌ی ارومیه پیشنهاد نموده‌اند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد ساکنان منطقه بیشترین اولویت را به پیامدهای زیست‌محیطی خشک شدن دریاچه داده و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتیجه‌گیری: با توجه به این که بیش از نیمی از مردم، رها ساختن آب سدها را عامل موثری در احیای دریاچه بیان نموده‌اند، بنابراین علی‌رغم کاهش سطح درآمد آن‌ها، تمایل به احیای دریاچه برای آن‌ها اولویت بیشتری دارد. در اولویت بودن پیامدهای زیست‌محیطی خشک‌شدن دریاچه نسبت به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی حاکی از آن است که پیامد زیست‌محیطی دریاچه به حد هشدار دهنده‌ای رسیده است. اما از طرف دیگر، این انگیزه را هم در سیاستگذاران ایجاد می‌نماید که برای احیای دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن این اولویت مهم، برنامه‌ریزی نمایند.
کلیدواژه تحلیل سلسله مراتبی، محصولات باغی، مناطق روستایی، سیاستگذاران.
آدرس دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان, گروه ترویج و آموزش کشاورزی, ایران, دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان, گروه ترویج و آموزش کشاورزی, ایران, دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان, گروه ترویج و آموزش کشاورزی, ایران
پست الکترونیکی masoudyazdan@gmail.co
 
   Investigating and prioritizing the economic, social and environmental consequences of Lake Urmia drying (Case study: Rural areas of the town of Malekan)  
   
Authors
  
 
 

Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved