رویکرد فرم شناسی در استراتژی مدیریت تالابها و پلایاها بررسی موردی: پلایای گاوخونی

تالاب‌ها باقیمانده دریاچه‌های بارانی هستند که در اثر پس‌روی یخچال‌ها در اواخر عصر پلئیستوسن و غلبه شرایط گرم و توسعه رسوبات تبخیری عصر هولوسن به وجود آمده‌اند. دریاچه‌های کویری، پلایاها و لندفرم‌های مشابه آن در بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک، در‌ نتیجه فعالیت‌های انسانی دچار اختلال و آشفتگی شدند. در حال‌حاضر، برداشت منابع معدنی و در نتیجه تخریب سطوح پلایا، همچنین بی‌نظمی در آب ورودی، موجب تحول جدیدی در این ژئوسیستم‌ها شده است. این تحولات زمینه دگرگونی در میکروفرم‌های این مناطق را فراهم آورده، به‌طوری‌که می‌توان این دگرگونی را شاهدی بر بی‌نظمی یا آشوب در سیستم شکل‌زایی حاضر و گذار آن به سیستم دیگر دانست که به وسیله هندسه فرکتالی قابل بررسی است. در این تحقیق، بررسی‌های میدانی درباره وضعیت پلایای گاوخونی در جنوب شرق اصفهان و تغییرات ایجاد‌شده در میکروفرم‌های آن در زمستان 1393در منطقه انجام شد که طی آن ابعاد 109 ترک گلی در زون مرطوب پلایای گاوخونی بررسی شد و از بین آنها ابعاد61 ترک گلی که به‌خوبی توسعه یافته بودند، محاسبه شدند. با بررسی هندسی فرکتالی محیطمساحت در میکروفرم‌ها، میزان آشفتگی آنها بررسی شد. به‌دست‌آمده مقادیری بین 27/1 تا 44/1 را نشان داد، که گویای آشفتگی در منطقه است. نمودار لگاریتمی نیز ارتباط خطی بین لگاریتم محیط و مساحت فرم‌های مورد نظر را آشکار ساخت، به‌طوری‌که ضریب همبستگی به‌دست‌آمده بزرگتر از 96/0 بود. افزایش آشفتگی در منطقه، حاکی از تحول سیستم شکل‌زایی و تبدیل تالاب به اکوسیستمی جدید بوده است که می‌تواند مخاطرات جدی را در این منطقه به همراه داشته باشد.