بررسی اثر قرق بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک مراتع (مطالعه موردی: شمال استان گلستان، مراتع صوفیکم)

سابقه و هدف: چرای مفرط می تواند اثرات مخربی بر خصوصیات فیزیکی خاک در مراتع ایجاد کند. از جمله روش های اصلاحی خاک های تخریب شده، افزایش حاصلخیزی مراتع و تلاش برای بهبود پایداری ساختمان خاک، کاهش لگدکوبی با محدودیت چرای دام می‌باشد. بنابراین قرق مراتع یکی از ساده‌ترین روش‌های اصلاحی است که با جلوگیری از ورود دام به تمام یا قسمتی از مرتع برای یک یا چند سال متوالی صورت می‌گیرد. لذا، تحقیق در مورد تاثیرات قرق بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در مناطق مختلف، به تعیین تاثیرات این مهم در اکوسیستم‌های مختلف کمک می‌کند تا شناخت بهتری نسبت به اهمیت این عمل صورت گیرد. با توجه به مطالعات صورت گرفته می‌توان نتیجه گرفت که تبدیل اراضی چرا شده به قرق یک گزینه مناسب برای احیای خاک های تخریب‌شده است. ایجاد قرق در مراتع تخریب یافته یکی از روش های مناسب برای احیای خاک های تخریب‌شده است. به همین منظور این تحقیق به مطالعه اثر قرق بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک مراتع صوفیکم در شمال استان گلستان می پردازد.مواد و روش‌ها: در این مطالعه، نمونه‌برداری خاک از 60 نقطه در مراتع قرق شده و مراتع طبیعی (چرا شده) انجام گردید. سپس، خصوصیات خاک شامل ماده آلی، پایداری خاکدانه، هدایت الکتریکی، اسیدیته، sar، esp و درصد رس، شن و سیلت اندازه‌گیری گردید. پس از تعیین و محاسبه پارامترهای ذکر شده نرمال بودن داده ها با آزمون شاپیرو-ویلک بررسی شد و به منظور مقایسه دو مرتع قرق شده و چرا شده از آزمون t-test و ویلکاکسون در محیط نرم‌افزار r استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد غلظت هدایت الکتریکی، اسیدیته، ماده آلی، پایداری خاکدانه، sar و esp بین دو منطقه مورد مطالعه متفاوت است. مقدار رس در منطقه قرق شده (25.19) بیشتر از مرتع چرا شده (22.79) بوده و مقدار شن در منطقه چرا شده (32.62) بطور قابل‌توجهی بیشتر از منطقه قرق (29.43) است. همبستگی پیرسون بین پارامترهای خاک منطقه قرق شده نشان داد که این مقدار بین ماده آلی و پایداری خاکدانه (0.71) و همچنین بین اسیدیته، هدایت الکتریکی (0.84)، sar و esp (0.92) مثبت می باشد و بین پارامترهای ماده آلی و پایداری خاکدانه با اسیدیته (0.93-، 0.68-)، هدایت الکتریکی، sar و esp (0.25-، 0.31-) همبستگی منفی وجود دارد.نتیجه گیری: استفاده از قرق می‌تواند به پایداری خاکدانه‌ها و بهبود عملکرد زمین کمک کند. پایداری خاک بعنوان یک ویژگی اساسی در حفظ عملکرد مطلوب تولیدات کشاورزی و دستیابی به تداوم عملکرد زمین اهمیت زیادی دارد. این مطالعه نشان داد که استفاده از قرق بعنوان یک اقدام مدیریتی مناسب و موثر می‌تواند به تقویت مرتع کمک نماید و موجب بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک گردد. به همین دلیل، ضروری است که تیمار قرق بعنوان یک جزء اصلی در طراحی و اجرای طرح‌های مدیریت منابع طبیعی در نظر گرفته شود. نتایج این مطالعه نشان داد که اجرای طرح قرق در مراتع منجر به تغییرات مثبت در خصوصیات خاک شده و به افزایش پوشش گیاهی و بازسازی اکوسیستم مرتعی کمک می کند. لذا قرق مراتع به عنوان یک روش مدیریتی موثر برای احیای خاک های تخریب شده مطرح است. اجرای طرح های قرق در کنار سایر اقدامات اصلاحی مانند کاشت گونه های مرتعی مناسب، می تواند پایداری و حاصلخیزی خاک را افزایش داده و به بازسازی پوشش گیاهی طبیعی کمک کند. بنابراین، در برنامه ریزی های مدیریت مراتع، استفاده از قرق به عنوان یک راهکار مناسب و کم هزینه باید مورد توجه قرار گیرد.

study on the impact of exclosures on the physicochemical properties of rangeland soil (case study: northern golestan province, sufikam rangelands)

introduction: overgrazing can have detrimental effects on the physical properties of soil in rangelands. among the remedial methods for degraded soils, increasing rangeland fertility and striving to improve soil structure stability, reducing livestock trampling through grazing restrictions, are highlighted. therefore, exclosure is one of the simplest remedial techniques, which involves preventing livestock access to all or part of a rangeland for one or more consecutive years. thus, research on the effects of exclosure on the physical and chemical properties of soil in various regions helps determine the importance of this practice in different ecosystems. based on existing studies, converting grazed lands into exclosures appears to be a suitable option for rehabilitating degraded soils. establishing exclosures in degraded lands is an effective method for revitalizing degraded soils. this research examines how exclosures affect the physicochemical properties of degraded soils in the sufikam rangelands in the northern part of golestan province.material and methods: in this study, soil samples were collected from 60 points in both degraded exclosure rangelands and natural rangelands. subsequently, soil characteristics including organic matter, soil aggregate stability, electrical conductivity, acidity, sar, esp, and the percentage of clay, sand, and silt were measured. after determining and calculating the mentioned parameters, the normality of the data was assessed using the shapiro-wilk test. to compare the exclosures and natural rangeland, t-test and wilcoxon were employed in the r environment.results and discussion: the results indicate differences in electrical conductivity, acidity, organic matter, particle stability, sar, and esp concentrations between the two study areas. the clay content in the exclosures area (25.19) was higher than in the natural (22.79), and the sand content in the natural rangeland (32.62) was significantly higher than in the exclosures (29.43). the clay content in the exclosure area has increased compared to the natural area, while the sand content in the natural area was significantly higher than in the exclosure area. the pearson correlation between soil parameters in the exclosure area showed that the correlation between organic matter and soil aggregate stability (0.71), as well as between ph, ec, sar, and esp (0.84, 0.92) was positive. there was a negative correlation between organic matter and soil aggregate stability with ph (-0.93, -0.68), ec, sar, and esp (-0.25,-0.31).conclusion: the use of exclosures can contribute to the stability of soil particles and improve land performance. soil stability is a crucial feature in maintaining desirable agricultural practices and achieving sustainable land performance. this study demonstrates that the use of exclosures as a suitable and effective management practice can enhance rangeland health and improve the physicochemical properties of the soil. therefore, it is essential to consider exclosure treatment as a key component in the design and implementation of natural resource management plans. the results of this study indicate that the implementation of grazing exclosure in rangelands leads to positive changes in soil properties and contributes to the increase in vegetation cover and the rehabilitation of the rangeland ecosystem. therefore, grazing exclosure is presented as an effective management method for rehabilitating degraded soils. implementing grazing exclosure programs alongside other corrective measures, such as planting suitable rangeland species, can increase soil stability and fertility and contribute to the natural vegetation restoration. consequently, in rangeland management planning, the use of grazing exclosure as a suitable and cost-effective approach should be considered.