ارتباط عوامل فیزیوگرافی با تنوع گونه‌های چوبی و ذخیره ‌کربن خاک در جنگل زاگرس میانی (پژوهش موردی: هشتاد پهلو - لرستان)

سابقه و هدف: جنگل های زاگرس به عنوان یکی از بوم سازگان های جنگلی مهم ایران از پوشش گیاهی (درختان، درختچه ها و گونه های علفی) متنوعی برخوردار می باشد. شناسایی و آگاهی دقیق از نقش بوم شناختی آنها در این بوم سازگان می تواند در حفاظت منابع طبیعی و توسعه پایدار کمک شایانی نماید. به‌منظور مطالعه تنوع گونه‌ای گیاهان چوبی و ذخیره کربن خاک در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک (جهت، شیب و ارتفاع از سطح دریا)، رویشگاه کیکم (var. cinerascens acer monspessulanum) در منطقه هشتاد-پهلو لرستان مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: به منظور بررسی تنوع گونه های چوبی و ذخیره کربن خاک تعداد 37 قطعه نمونه 10 آری دایره‌ای شکل به صورت تصادفی – سیستماتیک مستقر شد. شاخص های غنا و تنوع برای گونه های چوبی محاسبه گردید. برای تعیین مقدار ذخیره کربن خاک ، نمونه های خاک از عمق 0-30 سانتی متری تهیه و مقدار کربن آلی خاک و وزن مخصوص ظاهری برای نمونه های خاک براورد شدند.نتایج و بحث: در مجموع 11 گونه چوبی (درختی و درختچه‌ای) متعلق به هفت خانواده در منطقه مورد بررسی شناسایی شد. نتایج نشان داد بیشترین مقدار تنوع گونه‌های درختچه‌ای در جهت‌های شمالی و در شیب‌های کم (طبقه 20-5 درصد) وجود دارد، درحالی‌که ارتفاع بر تنوع تاثیر معنی‌داری نداشت، همچنین عوامل فیزیوگرافیک بر غنای گونه‌های درختچه‌ای و بر غنا و تنوع گونه‌های درختی تاثیر معنی‌داری نداشته است. بیشترین مقدار ذخیره کربن خاک در جهت‌های شرقی مشاهده شد، درحالی‌که دیگر عوامل فیزیوگرافی بر ذخیره کربن خاک تاثیر معنی‌داری نداشتند. علت کم بودن مقدار ذخیره کربن در دامنه‌های شمالی نسبت به دامنه‌‌های دیگر می‌تواند در اثر چرای بی رویه، تراکم کم و کیفیت رویشی نامناسب گونه های چوبی، کاهش لاشبرگ درختان و سایر گونه های گیاهی و شرایط اقلیمی در این دامنه باشد. بنابراین می توان جهت و شیب را به‌عنوان مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر میزان تنوع گونه‌ای در رویشگاه کیکم در منطقه معرفی نمود.نتیجه گیری: رویشگاه کیکم از غنا و تنوع گونه های چوبی مناسبی برخوردار بوده و عوامل فیزیوگرافی در مقدار شاخص های آنها نقش داشته است. همچنین ذخیره کربن خاک تحت تاثیر عوامل فیزیوگرافی می باشد به طوری که بیشترین مقدار ذخیره کربن خاک در جهت‌های شرقی رویشگاه جنگلی مشاهده شد. بنابراین، پیشنهاد می شود در مدیریت جنگل های زاگرس با توجه به گسترش گاه وسیع آن عوامل محیطی و حفاظت جنگل های کیکم مورد توجه قرار گیرند.

the relationship between physiographic factors and woody plants diversity and soil carbon stock in the central zagros forests (case study: hashtadpahlu, lorestan)

introduction: the zagros forests, which are one of iran’s most important forest ecosystems, contain a diversified vegetation that includes trees, shrubs, and herb-layer species. identification and precise knowledge of their ecological role in this ecosystem can help in natural resources protection and sustainable development. in order to study the effects of physiographic factors (aspect, slope, and elevation) on the woody plants species diversity and also soil carbon stock in the central zagros, the maple tree (acer monspessulanum var. cinerscens) forest in hashtadpahlu region which is located in lorestan was selected. material and methods: within the forest, 37 circular plots, each measuring 1000 m2, were placed systematic-randomly for this purpose. richness and diversity indices were calculated for woody species within plots. soil samples were taken from a depth of 0-30 cm to measure the quantity of carbon stock in the soil and the value of soil organic carbon and bulk density for soil samples were measured.results and discussion: in this forest, 11 different woody plant species (trees and shrubs) from seven different families were investigated. the results showed that the highest diversity of shrub species was observed in the northern aspect and the lower slopes (class of 5-20%), while the elevation has no significant effect on the shrub diversity. also, the physiographic factors had no significant effect on shrub species richness and tree species diversity and richness. the most soil carbon stock was measured in the eastern aspect while the other physiographic factors had no significant effect on the carbon stock. the reduced carbon supply on the northern slopes relative to the rest of the slopes could be a result of heavy grazing, low density and poor vegetative quality of woody species, reduction of tree litter and other plant species and climatic conditions in this slope. as a result, the most important factors impacting the number of species diversity indices in the acer forest are the aspect and slope.conclusion: the richness and diversity of woody species in the acer sp. forest are appropriate and physiographic factors have played an important role in the values of their indices. physiographic parameters have an impact on the carbon stock of the soil. as a result, environmental variables should be considered in the management of zagros forests due to its extensive distribution.