کاهش تراز آب دریاچه ارومیه و تاثیر آن بر وضعیت مناطق روستایی (مطالعه موردی: دهستان دول، شهرستان ارومیه)

سابقه و هدف: مهمترین مخاطره طبیعی که در سال‌های اخیر در ایران درحال رخ دادن است، کاهش سطح آب دریاچه ارومیه می‌باشد که هزینه‌ی زیادی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی متوجه ساکنان روستایی پیرامون خود کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و ‌محیط زیستی دهستان دول شهرستان ارومیه صورت گرفت.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و روش آن از نوع توصیفی – پیمایشی می‌باشد و به‌منظور دستیابی به این هدف از روش علی - مقایسه‌ای استفاده گردید. جامعه آماری آن را سرپرستان خانوارهای دهستان دول شهرستان ارومیه در استان آذربایجان‌غربی تشکیل می‌دهند (2130نفر) که در قسمت جنوب‌غربی دریاچه ارومیه قرار گرفته است. حجم نمونه از طریق جدول مورگان به تعداد 152 نفر برآورد و از طریق روش انتساب متناسب بین روستاهای دهستان تقسیم گردید و در انتها با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، پاسخگویان انتخاب گردیدند. ابزار تحقیق پرسشنامه‌ای بود که روایی آن بر اساس تحقیق‌های پیشین و نظرهای اساتید و کارشناسان تائید و برای تعیین میزان پایایی از ضریب آلفای کرونباخ1استفاده گردید که برای هریک از سنجه‌های اقتصادی، اجتماعی و ‌محیط زیستی به‌صورت مجزا محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق نرم‌افزار spss صورت گرفت که افزون بر آمار توصیفی، از آمار استنباطی نظیر آزمون‌های مقایسه‌ای استفاده گردید.نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد خشک‌شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی روستاهای مورد مطالعه تاثیر گذاشته است. به‌طوریکه افزایش هزینه تامین آب کشاورزی و کاهش اشتغال در بخش کشاورزی در حوزه اقتصادی، افزایش یاس و ناامیدی نسبت به آینده و کاهش تمایل به فعالیت فرزندان در محیط روستایی و شغل کشاورزی در حوزه اجتماعی و افزایش بیماری‌های گیاهی و کاهش میزان سطح آب چاه‌ها در حوزه ‌محیط زیستی بیشترین تغییرات را نسبت به دوره قبل داشته‌اند. همچنین نتایج آماری نشان داد، مناطق بر حسب دوری و نزدیکی به سواحل دریاچه، پیامدهای متفاوتی را تجربه نموده‌اند، به‌طوریکه با دور شدن از ساحل‌های دریاچه، پیامدهای خشک شدن دریاچه کمتر می‌شود و برعکس.نتیجه گیری: باید توجه داشت که کلیت حفظ محیط در قالب جلوگیری از بروز سانحه‌های طبیعی و غیرطبیعی از جمله اموری است که ارتباط مستقیم با امنیت انسان‌های زنده دارد. بنابراین، شناسایی عامل‌های کلیدی و پیامدهای آن جهت انتخاب راهکارهای مناسب برای مقابله درست با آن مستلزم تلاش همگانی است که با بحث و بررسی فراوان و مدیریت صحیح این امر میسر می‌شود تا میزان آمار تخریبی آن کاهش یابد. همچنین می‌توان با حمایت سازمان‌های دولتی بویژه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های متبوعه با آزمایش خاک زمین‌های روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه و سپس آشنا کردن روستاییان با کشت محصول‌های با نیاز آبی کم و نهادها و بذرهای مقاوم در برابر شوری خاک و اختصاص بودجه‌های عمرانی، خدماتی، اجرای پروژه‌های مختلف و ایجاد اشتغال برای روستاییان در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنایع دستی، غذاهای محلی، فعالیت‌های گردشگری و فعالیت‌هایی که نیاز به آب کم دارند و جذب نیروی کار آزاد شده از مشاغل جانبی دریاچه ارومیه در این بخش فراهم گردد تا وضعیت اقتصادی، اجتماعی و ‌محیط زیستی روستاییان حاشیه دریاچه ارومیه بهبود یابد.