ارزیابی یکپارچگی اکولوژیکی رودخانه جاجرود با استفاده از سنجه های ماهیان و ماکروبنتوزها

سابقه و هدفامروزه برای ارزیابی کیفیت آب و طبقه ‏بندی وضعیت اکولوژیکی رودخانه‏ ها، سنجه‏ های زیادی برمبنای تغییر های ساختار اکولوژیک گونه ‏ها گسترش پیدا کرده اند. هدف از این مطالعه ارزیابی وضعیت اکولوژیک، بیان نحوه تاثیر کاربری زمین ها و سنجش کارایی متداول ‏ترین سنجه‏ های اکولوژیک برای ماهیان و ماکروبنتوزها در ارزیابی زیستی رودخانه‏ جاجرود می ‏باشد.مواد و روش هادر مطالعه حاضر، نمونه‌برداری از آب، ماکروبنتوزها و ماهیان در 10 ایستگاه درآبان ماه سال1394 انجام گردید. پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی شامل دما، کدورت، سرعت و عمق آب، اسیدیته، هدایت الکتریکی، bod5، نیترات، آمونیوم، فسفات، اکسیژن محلول و کلی فرم مدفومی در محل یا پس از نمونه برداری مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نمونه ‏برداری ماکروبنتوزها با استفاده از سوربر سمپلر با سه تکرار در هر ایستگاه صورت گرفت و ماهیان نیز با استفاده از دستگاه الکتروشوکر نمونه برداری شدند. به منظور ارزیابی یکپارچگی رودخانه جاجرود از سنجه‏ های مختلف فیزیکی و شیمیایی، ماکروبنتوزها و ماهیان استفاده شد. همچنین برای تحلیل ارتباط ماکروبنتوزها و ماهیان با متغیرهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی از آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (cca) استفاده گردید.نتایج و بحثدرمجموع، 481 عدد ماهی شامل 8 گونه صید و تعداد کل ماکروبنتوزها 2435 عدد از 15 خانواده شمارش شد. بیشترین و کمترین تعداد ماهیان صید شده بترتیب از گونه سگ ‏ماهی برگ (oxynoemacheilus bergianus) و سگ ‏ماهی تیغه دار غربی (paracobitis malapterura) بود. بیشترین درصد فراوانی کل ماکروبنتوزها متعلق به خانواده baetidae از راسته ephemeroptera و کمترین درصد فراوانی به polycentropodidae از راسته ‏trichoptera تعلق داشت. نتایج آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (cca)، سنجه ept/chir را برای ماکروبنتوزها بهتر از دیگر سنجه ‏ها برای تعیین سلامت اکولوژیکی آب بیان کرد. از طرف دیگر، سنجه یکپارچگی اکولوژیکی کار (kbi) برای ماهیان بخوبی در اکوسیستم جاجرود، قابل استفاده است.نتیجه گیریاین مطالعه، اولین مطالعه ‏ای است که با بکارگیری همزمان سنجه ماهیان و ماکروبنتوزها همراه با پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب، وضعیت اکولوژیکی اکوسیستم رودخانه جاجرود را ارزیابی می ‏کند. از یافته های این مطالعه می توان به این نتیجه رسید که فاضلاب‌های شهری- روستایی، زهاب کشاورزی و سد لتیان بیشترین تاثیر منفی را بر ساختار موجود های زنده این رودخانه داشته‌اند.