تاثیر مصرف کمپوست زباله و لجن فاضلاب شهری بر زیست‌فراهمی عناصر غذایی موجود در خاک در کشت پیاز

سابقه و هدفروند رو به افزایش تخریب منابع آب، خاک و محیط‌زیست در اثر کاربرد بی‌رویه مواد شیمیایی موجب ترغیب پژوهشگران به کشاورزی ارگانیک در سال های اخیر شده است. باوجود همه اثرات مثبتی که در ارتباط با مصرف کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب بر روی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک مطرح است، هنوز در این رابطه نگرانی های زیادی ازنظر مسائل زیست محیطی و سلامت وجود دارد. لذا هدف از این پژوهش بررسی تاثیر مقادیر مختلف کودهای آلی کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در خاک و گیاه درکشت پیاز پس از 5 سال در کرت‌های ثابت به لحاظ تجمع عناصر سنگین در خاک و گیاه می‌باشد.مواد و روش‌ها این تحقیق در کرت های ثابت (ابعاد هر کرت 40 مترمربع)، در ایستگاه تحقیقاتی آبیاری و زهکشی رودشت اصفهان با چهار تیمار کود آلی کمپوست زباله‌ شهری و کود لجن فاضلاب به همراه تیمار شاهد در قالب یک طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و پنج سال متوالی انجام شد. تیمارها عبارت بودند از: الف- بدون کاربرد هیچ‌گونه کود آلی در طول دوره‌های آزمایش (شاهد). ب- تیمار 25 تن در هر هکتار کود کمپوست زباله شهری. ج- تیمار 50 تن در هکتار کود کمپوست زباله شهری. د- تیمار 15 تن در هکتار لجن فاضلاب. ه- تیمار 30 تن در هکتار لجن فاضلاب.نتایج و بحثکاربرد کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در خاک سبب افزایش ماده آلی خاک شد. از سوی دیگر مصرف این تیمارهای کودی به ویژه در سطوح بالاتر، غلظت عناصر غذایی موردنیاز گیاه در خاک ازجمله فسفر، پتاسیم، روی، مس، منگنز و آهن قابل‌استفاده، را افزایش داد. مصرف این مواد آلی در مرحله اول تاثیری برافزایش میزان عناصر سنگین سرب و کادمیوم در خاک نداشت؛ اما مصرف چندین سال متوالی کمپوست زباله (تیمار50 تن در هکتار) در مرحله دوم، باعث افزایش سرب قابل‌جذب در خاک شد. هم‌چنین مصرف سطوح مختلف کودهای آلی باعث افزایش معنی‌دار در عناصر غذایی موجود در اندام هوایی گیاه پیاز شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم و همچنین عناصر ریزمغذی آهن، روی، مس و منگنز شد. بیشترین میزان عناصر غذایی اندازه‌گیری‌شده در اندام هوایی گیاه ذرت در تیمار 50 تن در هکتار کمپوست زباله شهری مشاهده شد که در اغلب موارد تفاوت معنی‌داری با تیمار 30 تن در هکتار لجن فاضلاب نداشت. غلظت اغلب عناصر غذایی اندازه‌گیری‌شده در اندام هوایی گیاه پیاز پس از پنج سال مصرف متوالی کودهای آلی به‌صورت معنی‌داری نسبت به مرحله اول پژوهش (پس از یک سال مصرف کودهای آلی) افزایش پیدا کرد. در مورد عنصر مس این روند معکوس بود و میزان جذب این عنصر در مرحله دوم نسبت به مرحله اول، به دلیل افزایش غلظت عناصر دیگر مانند فسفر و وجود رقابت بین عناصر مختلف در جذب به‌وسیله گیاه، کاهش یافت. مصرف تیمارهای مختلف کود آلی در مرحله اول تنها میزان عنصر روی را در غده پیاز افزایش داد اما در مرحله دوم و درنتیجه مصرف چندین ساله کمپوست زباله و لجن فاضلاب، غلظت عناصر غذایی نیتروژن، پتاسیم، مس، آهن و روی در غده پیاز افزایش یافت. غلظت سرب و کادمیم در گیاه، در تیمارهای مختلف به حدی کم بود که با دستگاه جذب اتمی قابل‌اندازه‌گیری نبود.نتیجه‌گیریدر کل کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در سطوح مذکور ضمن افزایش ماده آلی در خاک ، باعث افزایش غلظت عناصر غذایی در گیاه به‌ویژه ازلحاظ عناصر ریزمغذی ازجمله روی و آهن شد.