>
Fa   |   Ar   |   En
   ساختارهای اقتصادی اجتماعی باغ‌کشت‌ها و اثر‌های آن بر تنوع‌زیستی گونه‌های کشاورزی: مطالعه موردی: شهرستان خلخال، استان اردبیل  
   
نویسنده معصوم زاده لیلا ,خوشبخت کورس
منبع علوم محيطي - 1398 - دوره : 17 - شماره : 3 - صفحه:45 -60
چکیده    سابقه و هدفتنوع‌زیستی شامل گستره‌ی وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع درون‌گونه‌ای و تنوع بوم نظام‌هاست. حفاظت از تنوع‌زیستی کشاورزی ‌بعنوان یکی از میراث‌های ناملموس طبیعی جایگاه مهمی در ارتقای پایداری بوم نظام‌های کشاورزی دارد. در این راستا، توسعه و حفاظت از باغ‌کشت‌ها ‌بعنوان سیستم‌های تولیدی حفاظت کننده از تنوع در بخش کشاورزی اهمیت اساسی دارد. به‌گونه‌ای که غنای گونه‌ای باغ‌کشت‌ها، آن‌ها را به مکانی مناسب برای حفاظت درون جا تبدیل کرده است. بر این اساس در این تحقیق وضعیت باغ‌کشت‌های شهرستان خلخال از طریق بررسی سنجه های تنوع‌زیستی و عامل های موثر بر آن در باغ‌کشت‌ها مانند عامل های اقتصادی –اجتماعی ارزیابی گردید.مواد و روش ها‌به منظور بررسی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها در منظقه مورد مطالعه درشهرستان خلخال و همچنین با توجه به جمعیت روستاها هفت روستا با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند.سپس اطلاعات مربوط به باغ‌کشت‌های هفت روستا در قالب پرسشنامه و ب‌صورت مصاحبه ی رودررو با 150 کشاورز و مشاهده‌ی مستقیم باغ‌کشت‌ها در تابستان سال 1395 جمع‌آوری شد. به منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، ابتدا نسبت به استخراج داده‌ها و اطلاعات لازم از پرسشنامه ها اقدام و پس از انجام پردازش های لازم، داده‌های کمی و کدگذاری داده‌های کیفی، داده‌ها وارد نرم‌افزار excel گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار spss23 همبستگی پیرسون (بین داده‌های کمی با یکدیگر)، همبستگی اسپیرمن (برای داده‌های کیفی و کمی) ، آزمون رگرسیون و آزمون تحلیل خوشه‌ای و همچنین درصد فراوانی و میانگین مربوط به هر یک از متغیرها محاسبه شد.نتایج و بحثبنابر نتایج به‌دست آمده روستای مجره با 61 گونه دارای بیشترین غنای گونه‌ای و روستای قزل درق با 31 گونه دارای کمترین غنا بود. نتایج نشان داد تفاوت معناداری بین روستاها از لحاظ سنجه شانون وینر وجود ندارد، روستای گوران سراب با 99/1 بیشترین و روستای لنبر با 11/1 کمترین میزان سنجه شانون را دارد و میانگین کل سنجه شانون وینر 57/1 به دست آمد. نتایج همچنین نشان داد که 57 درصد از باغ‌کشت‌داران درآمد اصلی خود را از دیگر بخش ها تامین می کنند و کشاورزان از باغداری و زنبورداری داری هیچ درآمدی نبودند. همچنین با افزایش درآمد از دیگر بخش‌ها، تمایل سرپرست خانوار به باغ‌کشت داری کاهش می یابد. نتایج نشان داد عامل های اقتصادی – اجتماعی و ویژگی های باغ‌کشت‌ها می‌توانند ‌بعنوان عامل های تاثیرگذار بر روی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها و سنجه های تنوع‌زیستی عمل کنند؛ ‌بطوری‌که در تحقیق حاضر، بین عامل های اقتصادی -اجتماعی مانند سن، سطح تحصیلات، تعداد اعضا خانوار، میزان مشارکت زنان، سال‌های تجربه در باغ‌کشت‌داری، ساعت های کار در باغ‌کشت و میزان اطلاع از ویژگی های گونه های کشت‌ شده، و افزایش سنجه های تنوع‌زیستی رابطه معنی داری وجود داشت. همچنین برخی از ویژگی های باغ‌کشت مانند مساحت باغ‌کشت، دارا بودن گیاهان اهلی‌شده و کم بودن فاصله با مرکز فروش بر افزایش سنجه های تنوع ریستی تاثیر مثبت داشته است.نتیجه گیرینظر به نتایج تحقیق، موارد زیر برای ارتقای وضعیت تنوع‌زیستی در باغ‌کشت‌ها اقدام های آموزشی و آگاهی بخشی ، اقتصادی مانند ایجاد بازارهای خاص فروش، حمایتی و ترویجی مانند برندسازی برای این محصول ها و طراحی سیستم های مناسب آبیاری برای باغ‌کشت‌داران پیشنهاد گردید.
کلیدواژه تنوع زیستی کشاورزی، باغ کشت، عامل های اقتصادی-اجتماعی، کشاورزی پایدار
آدرس دانشگاه شهید بهشتی, پژوهشکده علوم محیطی, گروه کشاورزی اکولوژیک, ایران, دانشگاه شهید بهشتی, پژوهشکده علوم محیطی, گروه کشاورزی اکولوژیک, ایران
پست الکترونیکی k_khoshbakht@sbu.ac.ir
 
   Socioeconomic structure of home gardens and their effects on agrobiodiversity in Khalkhal County, Ardabil Province, Iran  
   
Authors
Abstract   
Keywords
 
 

Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved