بررسی اثرهای اقتصادی و محیط زیستی بهینه سازی و اصلاح شبکه توزیع چغندرقند در زنجیره تامین شکر ایران

سابقه و هدف: با توجه به هزینه های بالا حمل و نقل در بخش شکر تولیدی از چغندرقند ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ منطقی زﻧﺠﯿﺮه یﺗﺎﻣﯿﻦ آن از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ، ﮐﺎﻫﺶ آﻻﯾﻨﺪه ﻫﺎی ﻫﻮا، ﻣﮑﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﺗﺴﻬﯿﻼت، ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ خدمات ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﻘﺎﺿﺎ و  رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺸﺘﺮی را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. بررسی مطالعه های گذشته نشان می دهد که بررسی های اندکی در زمینه بهینه یابی شبکه توزیع محصول های کشاورزی در زنجیره تامین با در نظر گرفتن تاثیر اقتصادی و محیط زیستی انجام شده است. بنابراین تحقیق حاضر به بهینه ‏سازی شبکه توزیع چغندر قند از منطقه های تولیدی به کارخانه های بهره برداری و تصفیه چغندرقند در زنجیره تامین شکر ایران و تعیین تاثیر اقتصادی و محیط زیستی محیطی آن می ‏پردازد. در این پژوهش افزون بر مقایسه هزینه ‏های حمل و نقل در وضعیت توزیع موجود و بهینه، تغییرات در مصرف سوخت به ازای تغییر در توزیع چغندرقند، کاهش انتشار ناشی از اصلاح شبکه حمل و نقل و منافع اقتصادی آن در کشور نیز محاسبه شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر با استفاده از آمار و اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1393 برای10 استان تولیدکننده چغندرقند شامل آذربایجان غربی، کرمانشاه، خوزستان، فارس، یاسوج، لرستان، سمنان، قزوین، خراسان رضوی و خراسان شمالی و 24 مرکز تقاضا انجام شد. این مطالعه با استفاده از الگوی برنامه ریزی ریاضی و مدل‏سازی حمل و نقل به تجزیه و تحلیل داده ها با بکارگیری نرم افزار gams پرداخت. نتایج و بحث: نتایج اجرای برنامه بهینه حمل و نقل نشان داد اجرای برنامه پیشنهادی سبب صرفه جویی در هزینه ها  به میزان 43.7 میلیارد ریال  معادل 3.84 درصد شد. همچنین، نتایج اجرای برنامه بهینه حمل و نقل با در نظر گرفتن اثرهای محیط زیستی، نشان دهنده ی کاهش مصرف سوخت به میزان 2 میلیون و 177 هزار لیتر گازوئیل و منافع محیط زیستی حدود 5.7 میلیارد ریال است. نتیجه گیری: بنابراین می توان نتیجه گرفت اجرای برنامه بهینه حمل و نقل سبب کاهش هزینه های حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت شده است. لذا اجرای برنامه بهینه افزون بر کاهش هزینه ی حمل و نقل و قیمت تمام شده شکر سبب کاهش آلودگی و مصرف سوخت در کشور نیز می‏ شود. بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهاد می شود، در جریان برنامه ریزی حمل و نقل در زنجیره تامین شکر، از الگوی پیشنهادی در این مطالعه برای حمل و نقل چغندرقند استفاده شود، زیرا اجرای برنامه بهینه بر کاهش هزینه ی حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت فسیلی و در نتیجه بر قیمت تمام شده شکر تاثیر  می‏ گذارد.