تاثیر و شناسایی قارچ های میکوریز آربوسکولار مقاوم به سرب و روی بر برخی ویژگی های مورفولوژیکی گونه سنجد (Elaeagnus Angustifolia L.)

سابقه و هدف: روش ‏های فیزیکی و شیمیایی بسیاری برای پالایش خاک های آلوده به فلز های سنگین وجود دارد که بیشتر آن‏ها افزون بر هزینه زیاد منجر به تخریب ساختار فیزیکی و شیمیایی و فعالیت های حیاتی خاک می شوند. در سال های اخیر گیاه پالابی بعنوان روشی موثر، ارزان قیمت و دوست دار محیط زیست برای حذف، جابجایی و یا غیرفعال کردن آلاینده ‏ها از خاک های آلوده توصیه شده است.مواد و روش ها: این پژوهش بمنظور بررسی تاثیر تلقیح قارچ‏ های میکوریز مقاوم به سرب و روی بر برخی ویژگی‏ های مورفولوژیکی (رویش قطری، وزن تر و خشک اندام ‏های هوایی، وزن تر و خشک ریشه، افزایش ارتفاع و سطح برگ) گونه سنجد انجام شد. نهال‏ های یکساله گونه درختی سنجد با متوسط ارتفاع 70-50 سانتی متر، کمترین قطر 1.5-1 سانتی متر و تعداد برگ حداقل تا 30 عدد از نهالستان جبل عاملیان وابسته به اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان تهیه شد. نهال‏ های تهیه شده به گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منبع های طبیعی استان اصفهان منتقل و به مدت بیست روز برای سازگاری با شرایط جدید، در آنجا نگهداری شدند. بدین منظور شش تیمار قارچ میکوریز (glomus versiforme، g. etunicatum، g. intraradices، g. mossea، یک تیمار ترکیبی از گونه‏ های نامبرده شده و شاهد تلقیح نشده) و پنج تیمار خاک (خاک آلوده طبیعی، خاک آلوده شده با سرب، خاک آلوده شده با روی، خاک آلوده شده با سرب و روی، خاک شاهد (بدون آلودگی) در نظر گرفته شد.نتایج و بحث: نتایج این بررسی نشان داد که اختلاف معنی‏ داری بین متغیرهای اندازه گیری شده در تیمارهای مختلف قارچ میکوریز وجود دارد. بیشترین میزان کلنیزاسیون مربوط به تیمار g. mossea به میزان 40.5% و کمترین میزان در تیمار شاهد 25.6% بود. همچنین قارچ‌ میکوریزی g. mossea، رویش قطری، ارتفاع و شاخص سطح برگ را به ترتیب 2.8 میلیمتر، 36.1 سانتی متر و 28.8 واحد نسبت به شاهد افزایش داد. همچنین در همه تیمارهای قارچ میکوریز، اختلاف معنی‏ داری بین میانگین وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه ملاحظه شد. بیشترین وزن تر و خشک اندام هوایی در تیمار g. mossea به ترتیب 108.4 و 55 گرم و کمترین میزان آن در شاهد به ترتیب 59.4 و 30.3 گرم بود. بیشترین و کمترین وزن تر به ترتیب 95.3 و 78 گرم در تیمار شاهد و خاک آلوده به سرب و روی ملاحظه شد. بیشترین مقادیر همه متغیرهای بررسی شده در تیمارهای قارچ میکوریز مربوط به تیمار تلقیح شده با قارچ g. mossea و در تیمارهای خاک بررسی شده، مربوط به تیمار شاهد (خاک بدون آلودگی) می‏باشد. نتایج این بررسی نشان داد که تیمار تلقیح شده با قارچ g. mossea و تیمار خاک غیرآلوده موجب بیشترین رشد در گونه سنجد شد. با این وجود، بین میانگین متغیرهای وزن تر و خشک ریشه و شاخص سطح برگ در تیمارهای مختلف خاک اختلاف معنی داری ملاحظه نشد. رﯾﺸﻪﻫﺎ بعنوان ﺳطح های ﺟﺬب ﮐﻨﻨﺪه آب و ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدی در ﺟﺬب آب و اﻣﻼح ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارﻧﺪ و ﻋاﻣﻞ های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮ رﯾﺸﻪ ﺑﺮ رﺷﺪ ﮔﯿﺎه اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ. ﺗﻨﺶ ﻓﻠﺰ های ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋاﻣﻞ های ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪه رﺷﺪ رﯾﺸﻪ اﺳﺖ و ﮐﺎﻫﺶ رﺷﺪ رﯾﺸﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی رﺷﺪی ﮔﯿﺎه را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ. همچنین در گیاهانی که با قارچ میکوریز تلقیح شده بودند، میانگین همه متغیرهای اندازه گیری شده در مقایسه با گیاهان شاهد (بدون قارچ) بطور معنی داری بیشتر شد.نتیجه‏ گیری: بنابر نتایج حاصل، قارچ g. mosseae در جذب آب و مواد غذایی بویژه فسفر و تجمع ماده خشک توسط گیاه بیشترین تاثیر را داشته و نسبت به دیگر قارچ ‏های هم‏زیست، از بیشترین کارایی در تولید زیتوده اندام هوایی سنجد برخوردار می ‏باشد.