تاثیرتغییرپذیری های کاربری و پوشش سرزمین بر کیفیت هوای شهر تهران

سابقه و هدف: تغییر در کیفیت هوا و خطر­های آن با رشد سریع مناطق شهری و صنعتی و تغییر در سایر کاربری‌ها در دهه‌های اخیر در رابطه است. یکی از مهم‌ترین تاثیر­ها، تغییرپذیری­ های کاربری سرزمین فرسایش بادی و در نتیجه افزایش ذرات معلق، در مناطق مسکونی است. به این دلیل، تاثیر تغییرپذیری­ های کاربری سرزمین، بر افزایش غلظت ذرات معلق در هوای شهرها بخصوص تهران دارای اهمیت است.مواد و روش­ ها: تغییر پذیری ­های کاربری سرزمین و متریک‌های سیمای سرزمین در سال‎های 1985، 2000 و 2014 بررسی شد. سپس رابطه بین تغییر در کاربری سرزمین با غلظت ذرات معلق در شهر تهران با استفاده از روش‌های تحلیل روند مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تعیین مهم‌ترین جهت‌های باد و تغییر در کاربری سرزمین که بر کیفیت هوای شهر تهران تاثیر گذاشته از شاخص‌های تابع احتمال شرطی (1cpf) و شدت نسبی جهتی (2drs) استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که مساحت کاربری کشاورزی در دوره 1985 تا 2000 دارای روند افزایشی بوده در حالی که این روند در 2000 تا 2014 وارونه بوده است. تغییر در مساحت زمین­ های بایر روندی معکوس نسبت به کاربری کشاورزی در دو دوره زمانی ذکر شده داشت. همچنین کاربری شهری در کل دوره، روند افزایشی داشته است. نتایج متریک ­های سرزمین، به وجود آمدن لکه‌های کوچک‌تر و سیمای سرزمین لکه لکه شده را نشان داد. نتایج تحلیل روند بیان کرد که غلظت ذرات معلق در کل روند افزایشی داشته اما در سال 2007 یک افزایش ناگهانی در غلظت ذرات معلق دیده شد. مقایسه بین غلظت ذرات معلق قبل و بعد از سال 2007 گویای این بود که بین این دو دوره اختلاف معنی‌داری وجود دارد. همچنین نتایج cpf و drs قبل از سال 2007 نشان داد که جهت خاصی برای ­منبع­­ های انتشار ذرات معلق وجود ندارد. اما برای سال‌های بعد از 2007، ارزش نمودار cpf و drs در جهت­ های خاصی مانند جنوب تا غرب افزایش یافته است.نتیجه‌گیری: نتایج، نشان‌دهنده این است که جهت‌های خاصی بر افزایش غلظت 10pm در شهر تهران موثرند که با جهت بیشترین تغییرپذیری­ ها در کاربری سرزمین مطابقت دارد. در نتیجه تغییرپذیری­ ها کاربری سرزمین از عوامل موثر در افزایش میزان ذرات معلق شهر تهران به شمار می­ رود.