واکاوی دمای روزهنگام سطح زمین ایران مبتنی بر برون ‌داد سنجنده Modis

سابقه و هدف: پارامتر دمای هوا یکی از مهم‌ترین سنجه‌های شناسایی وضعیت آب‌وهوایی و محیطی هر منطقه محسوب می‌شود. امروزه با استفاده از داده‌های مادون قرمز حرارتی امکان تهیه نقشه‌های دمای سطح زمین، بدون تماس فیزیکی با اشیا یا سطح وجود دارد. آگاهی از توزیع زمانی- مکانی دمای سطح زمین برای تعیین بیلان انرژی زمین، بررسی‌های هواشناسی و تبخیر–تعرق ضروری است. دمای سطح زمین تابعی از انرژی خالص در سطح زمین است که به مقدار انرژی رسیده به سطح زمین، گسیلندگی سطح، رطوبت و جریان هواسپهر بستگی دارد. این تحقیق در نظر دارد با رویکردی نوین براساس برون‌داد تصاویر سنجنده modis  ماهواره terra ، وضعیت lst روز‌هنگام ایران را در ماه‌های مختلف سال بررسی کند. مواد و روش‌ها: در این پژوهش از فرآورده پنجم سنجنده modis  ماهواره terra موسوم به (mod11c3 v005) با تفکیک فضایی 5×5 کیلومتر و دوره‌ زمانی روزانه که بعد از انجام پردازش‌های لازم تبدیل به داده‌های ماهانه شدند، استفاده شد. در این پژوهش با توجه به دقت قابل‌توجه الگوریتم فیزیک ‌مبنای روزشب از این روش برای واکاوی دمای روزهنگام سطح زمین ایران استفاده شده است. سپس رمزگشایی1 داده‌ها آرایه‌ای به ابعاد 62258×4855 به دست آمد. پهنه‌بندی دمای سطح زمین با استفاده از روش زمین‌آمار کریجینگ به واسطه کمترین مقدار خطا و بالاترین دقت در مناطق کوهستانی انجام شد. نتایج و بحث: مشخصات آماری دمای سطح زمین ایران طی ماه‌های مختلف نشان داد که بیشینه میانگین دمای سطح زمین ایران با 46/01 درجه سلسیوس در ماه ژوئیه رخ داده است. کمینه مقدار میانگین دمای سطح زمین کشور با 12/26 درجه سلسیوس در ژانویه اتفاق افتاده است. در دوره گرم سال و به‌ویژه پهنه‌های گرم ایران (سواحل جنوبی) تغییرپذیری کمتری در دمای کشور حاکم است که به تبع آن دمای سطح زمین کشور نیز تغییرات کمتری را از خود نشان می‌دهد و به تبع آن خود‌همبستگی فضایی کمتری را نیز باید در نیمه گرم سال شاهد باشیم که نشان از شرایط پایداری دمایی بیشتر در دوره گرم سال دارد. بررسی lst، در بازه زمانی 15 ساله از سال 2001 تا 2015 بر اساس برون‌داد سنجنده modis، برای ماه‌های مختلف سال نشان داد که توزیع دمای سطح زمین در ایران، به‌شدت متاثر از شرایط جغرافیایی، به‌ویژه عرض جغرافیایی و وضعیت توپوگرافیکی آن است. نتیجه‌گیری: از غرب به شرق و از شمال به جنوب ایران در تمام ماه‌های سال افزایش دمای سطح زمین مشاهده شد. کویر لوت به‌عنوان گرمترین منطقه در کشور، که در روزهای گرم سال دما تا 59 درجه سلسیوس در آن بالا می‌رود، در نظر گرفته شد. پردازش‌های مکانی دمای سطح زمین روز‌هنگام ایران نشان داد که دمای سطح زمین به‌شدت متاثر از عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا است و شرایط توپوگرافیکی نقش مهمی در توزیع زمانی–مکانی lst ایفا می‌کند. این نکته با بررسی‌هایی که ابراز داشته‌اند هر قلمرو دمایی همخوانی زیادی با ویژگی‌های محیطی و جغرافیایی به‌ویژه ارتفاع، ویژگی‌های شیب زمین و عرض جغرافیایی خود دارد، همخوانی کامل دارد. اگرچه پهنه‌های دمایی ارائه‌شده برای ماه‌های مختلف سال از پیوستگی مکانی قابل‌توجهی برخوردارند، اما بخش‌هایی از یک خوشه دمایی به‌صورت جزایری درون پهنه‌های دیگر نمایان شده است که نشان از اثر شرایط محلی و توپوگرافی پیچیده در پیدایش این جزایر دمایی نسبت به اطراف خود دارد، که باعث اختلاف مکانی دما و افزایش میل به خوشه شدن دمای سطح زمین در ایران یا به عبارتی دیگر لانه‌گزینی آب‌وهوایی دارد.