توسعه شهری و آلودگی منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت همدان – بهار)

سابقه و هدف:با افزایش جمعیت و افزایش روزافزون مصرف آب در بخش‌های شرب، صنعتی و به‌ویژه کشاورزی، فشار زیادی بر ذخایر آب زیرزمینی وارد می‌شود. در کنار این چالش وقوع خشک‌سالی نسبتا طولانی‌مدت در نواحی خشک و نیمه‌خشک روند تغییرات کیفی و کمی آب را به مرز بحران رسانده است. در این تحقیق قصد داریم روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دشت همدان‌–‌بهار را که به‌عنوان یکی از مراکز بزرگ کشاورزی کشور محسوب می‌شود، بررسی کنیم. مواد و روش‌ها: از تعداد 23 حلقه چاه در سطح دشت در شهریور 1394 نمونه‌برداری شد. برای اندازه‌گیری پارامترهای مورد نظر از روش‌های استاندارد استفاده شد. برای برآورد میزان تغییرات تراز آبخوان در سال‌های اخیر از اطلاعات موجود در اداره امور آب شهرستان استفاده و گراف‌های مورد نیاز رسم و ارزیابی شد. تمامی آنیون‌ها و کاتیون‌های موجود در آب به همراه فلوئور، نیترات و نیتریت سنجیده شد. نتایج و بحث: نتایج بررسی، کاهش افت تراز آب زیرزمینی با متوسط 1 متر در سال را نشان داد. پارامترهای مورد سنجش از روند تغییرات نامطلوب در کیفیت منابع آب زیرزمینی حکایت داشتند. حداکثر مقدار نیترات و نیتریت اندازه‌گیری‌شده برای منطقه به ترتیب 74/8 و 0/41 میلی‌گرم درلیتر بود. از مجموعه نمونه‌های برداشت‌شده در حدود 27 درصد از نمونه‌ها نزدیک به استا ضندارد ملی ایران بوده و با میانگین 43 میلی‌گرم درلیتر در مرز هشدار قرار داشتند. این درحالی است که میانگین کل محدوده برای نیترات 24/2 میلی‌گرم در لیتر بود. میزان فلوئور در بیشتر نمونه‌ها از حد استاندارد جهانی کمتر بود. همچنین میزان سولفات در برخی نمونه‌ها که در مسیر جریان فاضلاب شهری بودند بیش از حد استاندارد بود. نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه میزان املاح در بعضی نمونه‌ها بیش از حد استاندارد بود، تنها راه اصولی و کارآمد برای جلوگیری از تغییرات کمی و کیفی، مدیریت بهینه در مصرف و بهره‌برداری قانونی از آب‌های زیرزمینی و همچنین کنترل فاضلاب شهری است.