پژوهشی در خاستگاه قالی محرابی سنگسر و انواع آن

شهرستان مهدی‌شهر (سنگسر) واقع در استان سمنان، محل اسکان اقوام سنگسری یکی از ایل‌های اصیل ایرانی است. بافت قالی در ناحیه سنگسر به دلیل زندگی چادرنشینی، قدمتی بسیار کهن داشته ولی بافت قالی شهری به احتمال، قدمتی در حدود صد سال دارد. طرح های قالی سنگسر در طول سالیان گذشته متاثر از ذوق، سلیقه، شرایط اقلیمی و اجتماعی ساکنان این منطقه بوده و مفاهیم فرهنگی و بومی در تکامل و تنوع طرح، نقش اساسی داشته است. یکی از ویژگی‌های قالی سنگسر علی‌رغم داشتن مواد اولیه بومی و پشم های خودرنگ، استفاده از طرح و نقش فرشهای مناطق معتبر فرش‌بافی است که در کمتر ایل و یا طایفه‌ای مشابه آن را شاهد هستیم. بافندگان سنگسری طرح‌های متنوعی همچون چهار فصل، لچک و ترنج، زیر خاکی، بته‌ای، تابلو فرش و غیره را بر اساس نقشه و یا با الگوبرداری از پشت فرش‌های شهری دیگر مناطق می‌بافتند. یکی از متنوع‌ترین طرح‌هایی که در ابعاد و انواع مختلف در این ناحیه بافته می‌شود طرح محرابی است.سوال اصلی پژوهش این است که طرح محراب به چه صورت‌هایی در منطقه سنگسر بافته می‌شود و خاستگاه طرح‌های بافته شده در قالی های محرابی سنگسر به کدام حوزه های جغرافیایی برمی‌گردد؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت مطالعه میدانی و اسنادی توامان انجام گرفته است و هدف از اجرای آن، علاوه بر آشنایی با شیوۀ فرش‌بافی در منطقۀ سنگسر، معرفی ویژگی‌ها و شناسایی انواع فرش‌های محرابی بافته شده، موجود و در دسترس منطقه در یکصد سال اخیر است.یافته های این پژوهش نشان می دهد که بافندگان محلی بنا به سفارش و یا با الگوبرداری ‌از فرش‌های مناطقی همچون قم، اصفهان و کاشان، همدان، راور کرمان و الگوبرداری از زیور آلات سنگسرتوانسته‌اند انواع طرح‌‌های محرابی همچون محرابی گلدانی- ستون‌دار، درختی- ستون‌دار، درختی- جانوری، گلدانی- سروی، گلدانی- ترنج‌دار و محرابی دو طرفه- گلدانی را با ویژگی‌های بومی طراحی و اجرا کنند. 

a research on the origin of sangsar mehrab carpet and its types

mahdishahr (sangsar) located in semnan province is the location of residence of sangsari tribes, which are among the original iranian tribes. the carpet weaving in the sangsar area is very old due to the nomadic life, but the urban carpet weaving is probably about one hundred-years-old. sangsar rug designs have been influenced by the virtu, tastes, social and climatic circumstances of the inhabitants of the region over the past years, and indigenous and cultural concepts have played a substantial role in the evolution and diversity of the design. despite having native raw materials and self-painted wools, one of the features of sangsar rug is the use of the design and pattern of carpets in reputable areas of carpet weaving that are seen in fewer clans or similar tribes. sangsari weavers wove various designs such as four-season, lachak (a typical scarf), and bergamot, subsoil, bush, carpet tableau, etc. based on the plan or by modelling (taking patterns) of urban carpets back (tail) of other areas. one of the most diverse designs, introducing the characteristics and identification of the types of woven altar carpets, available and available in the region in the last one hundred years.which is woven in different types and dimensions in this area, is the mehrab design.the main question of the research is how the mehrab design is woven in sangsar region and which geographical areas do the origin of the designs woven in sangsar mehrab carpets go back to? this research has been carried out in a descriptive-analytical way and in the form of a field and document study, and the purpose of its implementation, in addition to getting to know the method of carpet weaving in the sangsar region, is to introduce the characteristics and identify the types of woven altar carpets that are available and available in the region. it is the last hundred years.the findings of the research show that local weavers have been able to design and implement a variety of altar designs such as vase-pillar altar, tree-pillar, tree-animal, vase-cedar, vase-bergamot and two-sided altar-vase with local features according to order or by copying the carpets from the areas such as qom, isfahan and kashan, hamedan, ravar kerman and modeling sangsar ornaments.