تبیین شیوه طراحی قالی لچک و ترنج شکارگاه دوره صفوی (نمونه موردی: قالی شکارگاه موزه پولدی پتزولی)

موضوع شکار و گرفت و گیر حیوانات در دوره صفویه در ترکیب بندی های گوناگون در نقشه های قالی بازتاب یافته است و با نقشه های افشان، ترنجی و لچک و ترنج تلفیق شده است. یکی از نمونه های قابل توجه قالی با نقشه لچک و ترنج شکارگاه، قالی محفوظ در موزه پولدی پتزولی میلان است. در این قالی صحنه های پر جنب و جوش شکار  به تصویر کشیده شده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین روش طراحی نقشه این قالی صورت گرفته است. روش انجام پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل ساختاری و بر اساس استانداردهای موجود حاکم بر طراحی قالی ایران در دوره صفویه صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که نقشه این قالی دارای طرحی دولایه است. طراحی لایه اول که طرح لچک و ترنج است به روش یک چهارم صورت گرفته و با ایجاد تغییر در جزییات طرح به صورت یک دوم در آمده است و در لایه دوم، صحنه شکار به صورت سراسری به یک دوم نقشه قالی افزوده شده است. اجزای مورد استفاده در نقشه این قالی عبارتند از: ترنج، کتیبه، سرترنج، لچک، زمینه، حاشیه و صحنه شکار که نقش غالب در زمینه این قالی را به خود اختصاص می دهد. واگیره ترنج به روش یک شانزدهم طراحی شده و پس از سه بار تکرار به صورت یک چهارم در آمده است. سپس توسازی ترنج به روش یک چهارم انجام شده است. پس از تکمیل واگیره ترنج، کتیبه و سرترنج به صورت یک دوم به آن افزوده شده و همان بخش به عنوان لچک قالی مورد استفاده قرار گرفته و زمینه با نقوش ختایی تزیین شده است. این قالی دارای چهار ردیف حاشیه است. حاشیه خارجی و حاشیه اصلی به روش واگیره ای انعکاسی و دو حاشیه داخلی به روش واگیره ای انتقالی (سرهم سوار) طراحی شده است.

explaining the safavid hunting ground corner and medallion carpet design, (case study: the poldi pezzoli museum hunting ground carpet)

hunting and animal’s combat design of animals in the safavid era has been reflected in various compositions of carpet designs as they are combined with floral, medallion, and corner and medallion patterns. one of the significant examples of a hunting ground corner and medallion carpet are the ones held in the poldi pezzoli museum, milan. in this carpet, hustling hunting scenes have been depicted. the present study aimed to explain the design method of this carpet. the research method was descriptive-analytical and the data were collected from library. the data were analyzed qualitatively using structural analysis method and based on the existing standards governing the design of iranian carpets in the safavid era.  the results of the research indicated that this carpet has had a two-layer design. the first layer, designed in form of corner and medallion, has been performed by ¼, and by making minor changes, it becomes ½ and in the second layer the hunting scene added to design through ½. the elements used in this carpet’s patterns include: medallion, inscription, upper-medallion[1], corner, background, borders and hunting scene, as the latter plays a prevailing role on the carpet. the medallion-bound line [2]is designed by way of 1/16, turning ¼ after three repetitions. the medallion design was recessed or built-in. after the medallion-bound line is completed, the inscription and the upper-medallion added as ½, with the same part used as the carpet corner and the background is decorated with khatai motifs. this carpet has four rows of borders. the outer border and the main border are designed by reflective method and the two inner borders are designed by transfer method. [1]- geometric pattern similar to a bovine head.[2]- repeatable range of the design. [1] geometric pattern similar to a bovine head.[2] repeatable range of the design.