مطالعه تطبیقی قالیچه محرابی اثر زاره پنیامین و قالیچه محرابی محفوظ در موزه توپقاپی با توجه به گفتمان رایج در قرن16ه.ق و 19م در ایران و ترکیه

در کشور ترکیه، شهر هِرِکه در اواخر قرن 19 میلادی قالیچه هایی موسوم به محرابی رواج می یابند که ملهم از قالیچه های دوره صفویِ موجود در موزه توپقاپی هستند. در هرکه این قالیچه ها در کارگاه های سلطنتی با تغییراتی در متن کلامی و دیداری در مقیاس وسیع تکثیر می یابد. از جمله قالیچه هایی که به نظر می رسد از نظر شکل ظاهری تاثیر بسیاری بر قالیچه های این دوره گذاشته، قالیچه ای است از دوره صفوی، که در موزه توپقاپی نگهداری می شود. این قالیچه با تغییرات مختصری در متن دیداری و کلامی در هِرِکه بسیار بازتولید می شود. نمونه ای از این بازتولید قالیچه ای است که «زاره پنیامین» طراحی کرده است. در متن کلامیِ قالیچه ی «زاره»، کلام فارسی جایگاه ویژه ای دارد و همچنین قالیچه ی موجود دارای امضای هنرمند است؛ در حالی که متن کلامی قالیچه دوره صفوی به عربی و فاقد امضاست. از آنجا که این قالیچه ها در دو فرهنگ و زمان متفاوت بافته شده اند حال سوال این است: گفتمان غالب در جامعه چه نقشی در تغییرات نشانه های کلامی و دیداریِ قالیچه بازتولید شده از قالیچه محفوظ در موزه توپقاپی داشته است؟ برای رسیدن به پاسخی مناسب به روش توصیفی-تطبیقی، قالیچه های مذکور در هر دو دوره با یکدیگر تطبیق داده شده و گفتمان غالب در هر دو دوره بررسی شد. از مقایسه موجود این نتیجه حاصل گشت که قالیچه دوره صفوی بیانگر اندیشه عارفانه آن دوران است؛ در حالیکه اعمال تغییرات جزئی در قالیچه و بازتولید آن توسط زاره، به قالیچه نه به عنوان دستبافته ای جهت سلوک و عبادت، بلکه به عنوان کالایی برای بیان اندیشه های اومانیستی، ملی گرایی و بازنمایی دوران طلایی امپراتوری عثمانی توجه شده است.  

a comparative study of the text inside the mihrabi rug by zareh penyamin and topkapi palace museum according to the existing discourse in the 16th and 19th centuries in iran and turkey

iin the country of turkey, in the city of hereke, at the end of the 19th century, rugs known as mihrabi became popular, which were inspired by the rugs of the safavid era and kept in the topkapi palace museum. in these rugs, which are reproduced in royal workshops on a large scale, some changes have been made in the verbal text and incorporated visual elements. among the rugs that seem to have had a great impact on the rugs of this period in terms of appearance, there is a rug from the safavid era that is kept in the topkapi palace museum. this rug has been reproduced in large numbers in herke with slight changes in the verbal text and its visual elements. an example of this reproduction is the rug designed by zare. in the verbal text of the zare rug, persian words have a special place; also, the existing rug has a signature. meanwhile the verbal text of the safavid rug is in arabic and has no signature. since these rugs were woven in two different cultures and times, the question is: what role did the dominant discourse in the society play in the changes made in the verbal texts and visual signs in the reproduction of the rug kept in topkapi palace museum? in order to achieve a suitable answer using the analytical-comparative method, the mentioned rugs were compared with each other in both periods and the dominant discourse was examined. according to the comparison, it was concluded that the rug of the safavid era expressed the mystical thought of that period. meanwhile, in its reproduction by zare and its minor changes, attention has been paid more to the rug not as a handwoven product for conduct and worship, but as a product to express humanist and nationalistic ideas and to represent the golden age of the ottoman empire.