بررسی گلیم (پِلاس) روستای آقداش در بستر فرهنگی منطقه

در روستایی مرزی و دورافتاده به نام آقداش از توابع شهرستان کلات نادری در استان‌ خراسان رضوی، گلیمی ذهنی بافته می‌شود که روستاییان این منطقه آن را پِلاس یا پالاس ترکی می‌نامند. بافتن این پلاس توسط زنان روستا با وجود 170 دستگاه بافت فعّال در روستایی با 167 خانوار جمعیت، نشان‌دهنده فرهنگ زنده رایج در روستا است. با توجّه به شهرت جهانی دست‌بافته‌های ایران و سبک‌های متفاوت بافت در مناطق گوناگون، شناسایی طرح‌، نقش و معرفی تکنیک بافتِ این نوع دست‌بافته‌ از ضرورت‌های تحقیق در این زمینه است. نقوش ذهنی همواره ارتباط مستقیم با فرهنگ خاستگاه داشته و از بین رفتنِ تدریجی آن‌ها از آسیب‌های امروزی تولیدِ گلیم است. به این ترتیب، گردآوری و ثبت این نقوش بسیار اهمّیّت دارد.اما نقوش پلاس های روستای آقداش کدام اند و در فرهنگ روستا چه معنا و مفهومی دارند؟ این تحقیق، با هدفِ یافتن ارتباط مفاهیم نقوش این گلیم با فرهنگ رایج در روستای آقداش صورت پذیرفته و با توجّه به اهمیت تغییر سریع سبک زندگی و اهمّیّت بوم‌شناسی در سال‌های اخیر، مطالعات خرده‌فرهنگ‌ها و شناخت بوم‌های متفاوت در بستر فرهنگی مناطق، شناساندن گلیم آقداش از دیگر هدف‌های این پژوهش است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است. اطّلاعات پژوهش علاوه بر مطالعات اولیه کتابخانه‌ای از نتیجه گفت‌‌وگو با اهالی روستا و مشاهده فراهم شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در بیشتر نقوش، از عناصر طبیعت روستا و حیوانات استفاده شده‌است که ارتباط مستقیم با زندگی مردم روستای آقداش دارد و شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه و شکل گرفتن یک خرده فرهنگ در گذشته، از عوامل محیطی استمرار بافتِ گلیم آقداش بوده‌است.

Investigating the Rug (Pelas) Knitted in Aqdash Village within the Region’s Cultural Ground

A subjective rug is weaved in a border and distant village named Aqdash, a subsidiary district of KalateNaderi County in KhorasaneRazavi Province and it is called “Pelas” or “Turkish Pelas” by the villagers of the region. The knitting of Pelas by the women of the village, even with the existence of 170 active knitting devices in a village accommodating 167 households, is illustrative of the common and live culture of the village. The global fame of the manuallywoven Iranian carpets and the various knitting styles in the variegated regions make it necessary to do research regarding the identification of the design and image and introducing of techniques of knitting such manually woven carpets. Subjective images have always been directly associated with the original culture and their gradual destruction are enumerated amongst the today’s harms of rug production for which reason the collecting and registering of these images are of great importance. The question raised in the present study is that what are the contents of the images knitted in the Aqdash rugs and what meanings do they convey in the culture of the village? The primary goal of the present study is finding the relationship between the image concepts of these rugs and the customary culture of Aqdash village. According to the change in the lifestyle and the importance of ecology during the recent years, the study of the subcultures and the recognition of the different ecologies within the cultural ground of the region, popularization of Aqdash rug and, subsequently, booming of the economy and earning of income for the residents therein are amongst the other goals of the present research paper. The present study has been conducted based on a descriptiveanalytical method. Besides through preliminary library researches, the information and data presented in the present study have been collected based interviews, observation and the author’s familiarity with the village culture. The study results indicated that the pictures of such natural elements as the village’s habitat and animals have been knitted in the images hence the rugs are found directly associated with the life of the people in Aqdash village. Climatic and geographical conditions of the region and the formation of a subculture in the past are amongst the environmental factors instigating the continuation of rugweaving in Aqdash.