نقد زیباشناختی کتیبه‌های قالی ایرانی با تکیه بر اصول خوشنویسی

با ورود اسلام و هم زمان با ایجاد محدودیت هایی در به کار بردن نقش جانوران و انسان، هنرمندان جهان اسلام به ابداع نقش ها و شیوه های مختلف تزئین در هنرهای مختلف دست زدند، از جملۀ این عناصر استفاده از اقلام مختلف خوشنویسی در تزئین آثار بود و قالی نیز چنان که شواهد نشان می دهد از همان ابتدا از این عنصر تزئینی بهرۀ فراوان برده است.پژوهش حاضر با بررسی نمونه های جمع آوری شده به صورت میدانی و کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی تحلیلی به بررسی جایگاه اقلام مختلف خوشنویسی در قالی و همچنین، عوامل تاثیرگذار بر میزان کیفیت و اجرای دقیق هندسۀ خط انجام پذیرفته است. ازآنجا که قالی در مقایسه با هنرهای دیگر دارای محدودیت های تکنیکی و اجرایی بیشتری به خصوص در ارائۀ طرح می باشد، این پژوهش با فرض بر تاثیر محدودیت های تکنیکی، به عنوانِ عامل اصلی و مانع، در اجرای حروف در نهایت کمال و زیبایی، و همچنین استفاده از خط به عنوان عنصری فرعی، که خود باعث عدم توجه کافی به اجرای درست آن می شود، به بررسی نمونه های مختلف در طول تاریخ قالی بافی تا دوران قاجار پرداخته است. آنچه که در نهایت مشخص گردید علاوه بر محدو دیت های تکنیکی در برخی موارد خطاهای انسانی و بی توجهی و کم دقتی عوامل دخیل در اجرای طرح قالی، از طراحی گرفته تا بافت، جزو عوامل موثر در به وجود آمدن بی نظمی و عدم زیبایی خطوط و کتیبه های به کار رفته در قالی بوده اند. از میان اقلام مختلف، خط نستعلیق تنها خطی بود که هندسه و زیبایی آن در قالی، چه از نظر محدودیت های تکنیکی و چه از نظر کوچک ترین بذل توجه در اجرای درست حروف، بیشترین آسیب را دیده است.

A critique on aethetic of inscriptions of iranian carpets; based on calligraphy principles

AbstractAfter the arrival of Islam and the prohibition of the use of animals and human figures, the Islamic artists invented new and different manners to decorate various art forms; one of this way was applying different calligraphy styles in their pieces. The carpet was one those which got influenced by calligraphyThis investigation will study the importance of writing and calligraphy; and the factors, which influence on the quality and execution of rules and geometry of writing in carpet through analyzing the collected samples and a descriptiveanalytical manner. It is well known that the carpet, in comparison with the other branches of art, has a limitation in execution and techniques especially in design. This investigation has analyzed the samples up to Qajar period while considering the technical limitations as the main obstacle for the lack of executing the letters in calligraphy although with utmost beauty and maturity, and also taking into consideration that the use of writing as a subsidiary factor, leads to less attention to its execution. Eventually, it is concluded that the technical limitation, in some cases human mistakes, neglect and imprecision were factors, which had influence on execution of the carpet. Between different types of writing, Nastaliq was the only script, which has received most infliction in both execution form and technical points.