رویکردهای ‌خاورشناسان در تاریخ‌نگاری فرش ایران از 1850 تا 1950 میلادی و آسیب‌شناسی آن‌ها

شرق گرایی در اروپا در سده ی نوزده میلادی گسترش یافت و خاورشناسان بسیاری با انگیزه های متفاوت راهی مشرق زمین شدند و به پژوهش و نگارش درباره ی جامعه، فرهنگ، تمدن و هنر شرقی ازجمله فرش پرداختند. از مهم ترین مواردی که خاورشناسان به آن توجه نشان دادند تاریخ نگاری فرش های شرقی، بررسی طرح ها و نقوش و جغرافیای بافت فرش ها بود. هدف این مقاله شناسایی و بررسی منابع و رویکردهای خاورشناسان درباره ی فرش ایران و بررسی آسیب شناسی آثار ایشان است.این مقاله به شیوه ی توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری آن به صورت اسنادی است. جامعه ی آماری، آثار در دسترس خاورشناسان (کتاب ، مقاله، کاتالوگ نمایشگاه ) در بازه ی زمانی نیمه ی دوم سده ی نوزدهم تا نیمه نخست سده ی بیستم میلادی می باشد. روش تجزیه وتحلیل داده ها روش کیفی است.نتایج این تحقیق نشان می دهد خاورشناسان با دو رویکرد که زیرمجموعه ی دو مکتب برلین و وین دسته بندی می شود به تاریخ نگاری و پژوهش درباره ی فرش های ایرانی پرداخته اند و آثاری که از آنان برجای مانده است در دو دسته ی منابع تاریخی و اطلاع تاریخی جا می گیرد و این آثار منبع مستقیم تاریخ نگاری نیستند. از دیگر نتایج این تحقیق بررسی اصلی ترین کاستی های مطالعات خاورشناسان است که عبارت اند از: تمرکز صرف بر مطالعات کتابخانه ای و فرش های موزه ای؛ عدم توجه به تحقیقات میدانی؛ قطعی پنداشتن داده ها و فرضیات خود؛ نسبت دادن نادرست فرش ها به مناطق خاص؛ تاریخ گذاری های نادرست با دلایل ناموجه؛ عدم توجه به بسترهای تولید فرش و جدا کردن هنر از خاستگاه بومی و فرهنگی خود. بااین حال مطالعات خاورشناسان به ویژه در روش تجزیه وتحلیل علمی داده ها، تاثیر بسیاری بر نوشته های پژوهشگران ایرانی گذاشته است که این مقاله به آن می پردازد.