بررسی نسبت‌های عددی در سامان‌بندی قالی ذهنی‌بافت ویست

بررسی مشخصات طرح و نقش قالی ایران به ویژه در مناطقی از جغرافیای بافت آن که طرح به صورت ذهنی بافته می شود، یکی از مهمترین امور تحقیقاتی در حوزه فرش کشور است. با دسته بندی، بازسازی و تعیین نسبت های به کار رفته در این طرح های ذهنی که طی سالیان متمادی، نسل به نسل از مادر به فرزند منتقل شده است می توان به شناخت، حفظ و برنامه ریزی برای احیای این طرح های اصیل کمک شایانی نمود. یکی از این دسته فرش ها، قالی ذهنی بافت ویست است که در حوزه مرکزی اصفهان و جنوب غربی خوانسار توسط عشایر کوچ نشینی از همدان بافته می شود که 400 سال پیش از این در روستای ویست امروزی دست از کوچ نشینی برداشته و زندگی روستایی پیشه کرده اند. فرم و قالب طرح قالی ذهنی بافت ویست یکسان و مشخص بوده و سالیان سال است که از هر فرش به فرش دیگر با تغییراتی بسیار مختصر و با ترکیبی همسان بافته می شود. در این تحقیق 50 نمونه از قالی های با متراژ بیش از 6 متر مربع ویست که کلیه عناصر تشکیل دهنده طرح آن موجود بوده و قدمتی بیش از 100 سال داشت توسط کارشناسان محلی در روستای ویست و روستاهای اطراف آن انتخاب گردید و بزرگ ترین ابعاد طولی و عرضی هر یک از عناصر طرح آن اندازه گیری شد. سپس با استفاده از نرم افزار های عددی گمانه های مختلف بین نسبت های ابعادی به عنوان سامانه های طراحی در سامان بندی قالی ویست استخراج شد و مورد قضاوت قرار گرفت. بر این اساس مشخص شد که 16 سامانه تک بعدی است که به صورت ذهنی و کاملاً دقیق در بافت قالی توسط بافنده بدون کمک هرگونه نقشه ای رعایت می شده است. همچنین بافنده ذهنی بافت قالی ویست در هنگام بافت و به صورت ذهنی برای 5 نسبت مشخص بین عناصر طرح ویست محدوده ای را متناسب با سایر اجزاء رعایت می کرده است. این بررسی ها نشان داد که 6 گمانه دیگر محققان در خصوص وجود نسبت و سامانه ای مشخص بین عناصر طرح قالی های ذهنی بافت ویست صحیح نیست. اگرچه این احتمال وجود دارد که با تعیین نسبت های دو بعدی بین عناصر طرح بتوان به آشکار شدن جایگاه این سامانه ها نیز کمک نمود. نسبت های به دست آمده برای سامان بندی قالی های ویست در این تحقیق به صورت دسته بندی شده و به تفکیک ارائه گردیده است.

Investigating the Numerical Proportions in Structure of Vist’sImaginarily-woven Carpets

One of the most important fields of research in Iran is investigation of the characteristics of the Iranian carpet designs and motifs, especially in geographical areas in which the carpet patterns are woven imaginarily. Understanding, preserving and planning for revival of the original carpet patterns can be enhanced significantly through categorization, reformation and determination of the applied proportions in these mental patterns, which have been transferred from one generation to another through continuous years. One kind of such carpets is Vist rsquo;simaginarilywoven carpet which has been woven in the central areas of Isfahan, southwest of Khansar by nomads who came from Hamedan and left nomadic life 400 years ago and decided to reside in Vist village. Forms and patterns of the imaginarilywoven carpets of Vist have been uniform and distinct from one carpet to another with only minor change during these years. In this study, local experts selected 50 Vist carpets with more than six square meter size having all the features of Vist's patterns. They were nearly 100 years old and could be found in Vist village and the neighboring villages. Then the largest vertical and horizontal dimensions of each feature of the pattern were measured. Afterwards, different hypotheses were proposed among dimensional proportions as designing structure in Vist carpet and were tested by use of a numerical software program. Based on these findings, it was found that 16 structures were onedimensional and these were woven imaginarily and carefully without any kind of carpet designing. The weavers of Vist carpets observed 5 determined proportions among features of Vist imaginary patterns while weaving in harmony with other characteristics in specific parts of the carpet. This study shows that other six hypotheses of researchers about proportion and determined structures among elements of imaginarilywoven carpets of Vist were not true. It is also possible to help to clarify the position of thesestructures by determining twodimensional proportions among elements of pattern. This research presents categorized and analyzed proportions which were found for arrangement of Vist carpets.