دسترسی بافندگان فرش روستایی به نقشه فرش ابریشمی: مطالعه موردی در شهرستان زنجان

نقشه و آرایه از ارکان اساسی تولید فرش هستند و فاکتورهای مهم و تعیین کننده ای برای محاسبه ارزش مادی و غیرمادی یک فرش به حساب می آیند. تامین و استفاده از نقشه های نوآورانه و تقاضامحور از جمله مسائل مهمی است که بافندگان فرش با آن روبه رو هستند و در تولید، بهره وری و درآمد آن ها تاثیرگذار است. هدف این مطالعه شناخت منابع و شیوه های تامین نقشه فرش ابریشمی برای بافندگان روستایی است. داده ها با استفاده از یک روش شناسی مطالعه موردی از طریق فنون گروه های متمرکز، مصاحبه های نیمه ساختاریافته، نمودارکشی مشارکتی، اسناد و مشاهده گردآوری شدند. مطالعه با 90 خانوار روستایی بافنده فرش ابریشم در 23 روستای شهرستان زنجان و کنشگران بازار در شهرهای زنجان، قم و کاشان انجام شد. بافندگان روستایی به دو شیوهه تولید خویش فرمایی و کارفرمایی به تولید فرش و دریافت نقشه می پرداختند. در شیوه خویش فرمایی بافندگان روستایی با دو حلقه واسط شامل واسطه محلی و واسطه شهری به نقشه دسترسی پیدا می کردند. دسترسی به نقشه در این روش عمدتاً غیرمستقیم بود و با مراجعه بافندگان به دلال محلی صورت می گرفت و دلال محلی نیز به مراکز خرید و فروش فرش ابریشمی در شهر زنجان مراجعه می نمود. در دسترسی به نقشه به شیوه کارفرمایی، بافندگان روستایی با سه حلقه واسط شامل واسطه محلی، واسطه شهری و کارفرمایان مواجه بودند. بیشترین مراجعه بافندگان متعلق به مراجعه مستقیم بدون واسطه، به کارفرمایان غیرطراح است. در هر یک از روش های نقشه، اتحادیه فرش روستایی به جای ایفای نقش به عنوان یک تشکل حمایت کننده از بافندگان روستایی، بیشتر به صورت یک واسطه عمل می کند و منافع بافندگان کمتر مورد توجه قرار گرفته است.