ارزیابی نرخ بازده سرمایه‌گذاری آموزشی برای مشاغل تخصصی و بازرگانی در ایران

درباره نقش روزافزون سرمایه انسانی در اقتصاد دانش‌بنیان و اهمیت حیاتی انگیزه در تشکیل سرمایه انسانی، مطالعه حاضر به ارزیابی نرخ بازده آموزش با تاکید بر مشاغل تخصصی و فعالیت‌های بازرگانی در بازارکار ایران می‌پردازد. با استفاده از داده‌های حاصل از آمارگیری از ویژگی‌های اقتصادی ـ اجتماعی سال 1381 مرکز آمار ایران و روش الگوسازی چندسطحی، نتایج و یافته‌های تجربی به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که 1- نرخ بازده آموزش در بازار کار ایران مثبت و البته میزان آن کمتر از 10 درصد است. 2- برآوردهای حاصل از تابع پایه دریافتی مینسر و روش الگوسازی یک‌سطحی، نادرست و گمراه‌کننده هستند. 3- نرخ بازده آموزش بین گروه‌های شغلی (به‌ویژه متخصصان) و فعالیت‌های مختلف (از قبیل فعالیت‌های بازرگانی) یکسان و برابر نیست و 4- بخشی از این نابرابری‌ها، ناشی از تصادف یا علل مهار نشدنی و غیرقابل سنجش هستند، و بخشی دیگر به کمک متغیرهایی چون جنسیت، منطقه جغرافیایی، تراکم سرمایه انسانی، نوع شغل و فعالیت، قابل تبیین و توضیح است. یافته‌های تجربی در این مورد موید آن است که بازده آموزش برای شاغلان مناطق شهری (به‌میزان 8/1 درصد)، شاغلان زن (به میزان 4/4 درصد)، افراد شاغل در محیط‌های با تراکم بیشتر سرمایه انسانی (به‌میزان 5/3 درصد)، شاغلان مشاغل تخصصی (به‌میزان 7/1 درصد) و شاغلان فعالیت‌های بازرگانی (به‌میزان 3/1 درصد) بیشتر از بازده آموزش سایر شاغلان است.