اثر متقابل سرمایه انسانی و تجارت خارجی بر بهره‌وری کل عوامل تولید: کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی

جذب فناوری‌های مدرن و پیشرفته در جریان تجارت و انطباق آنها با شرایط داخلی تولید نیاز به سرمایه‌گذاری در منابع انسانی و تربیت نیروی انسانی ماهر، متخصص و کارامد دارد. بنابراین تجارت خارجی و سرمایه انسانی و اثر متقابل این دو عامل بر یکدیگر می‌توانند موجبات ارتقای بهره‌وری کل عوامل تولید را فراهم آورند.در این مقاله اثر متقابل سرمایه انسانی و تجارت خارجی بر بهره‌وری کل عوامل تولید (tfp) با استفاده از داده‌های تابلویی 29 کشور منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی، طی دوره 1980-2005 مطالعه می‌شود.نتایج نشان می‌دهد سرمایه انسانی تاثیر مثبت و معنا‌داری بر بهره‌وری کل عوامل تولید دارد. اما تاثیر صادرات صنعتی، واردات صنعتی و تجارت صنعتی (مجموع صادرات و واردات صنعتی) بر بهره‌وری کل عوامل تولید از نظر آماری معنا‌دار نیست. تاثیر متغیرهای صادرات مواد خام و اولیه و واردات مصرفی بر بهره‌وری کل عوامل تولید منفی و معنا‌دار است. این در شرایطی است که اثر متقابل سرمایه انسانی با هر یک از شاخص‌های مربوط به تجارت خارجی تاثیر کاملاً مثبت و معناداری بر بهره‌وری کل عوامل تولید داشته است.