امکان‌سنجی الحاق ایران به WTO از منظر نماگر‌های آزادی اقتصادی

امروزه سازمان‌های بین‌المللی به یکی از بازیگران عمده در صحنه بین‌الملل تبدیل شده‌اند و نقش کلیدی و مهمی در شکل‌دهی و کنترل روابط اقتصادی و تجاری در سطح بین‌الملل دارند. آزادی اقتصاد محدوده‌ای را که اقتصاد بر مبنای بازار عمل می‌کند مشخص می‌نماید و تجارت نیز یکی از مقوله‌هایی است که می‌تواند بر مبنای اصول بازار عمل کند و یا تحت تاثیر محدودیت‌های تصمیمات غیربازاری باشد. تامین ضوابط لازم برای الحاق به سازمان تجارت جهانی تا حد زیادی به مقوله نماگرهای آزادی اقتصادی مربوط می‌شود. در این مقاله شکاف میان ایران و اعضای سازمان تجارت جهانی در زمینه معیارهای تحقق الزامات الحاق از منظر نماگرهای آزادی اقتصادی بررسی شده است. تلاش شده است تا با معرفی سه شاخص آزادی تجاری، حقوق و عوارض گمرکی و همگرایی تجارت بین‌الملل، مشکل کمّی شدن درجه الزامات عمومی الحاق در کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی رفع شوند. در واقع این سه شاخص تعریف شده به ترتیب نماینده سه شرط کلی الحاق یعنی اصل عدم تبعیض و تعمیم اصل دولت کامله‌الوداد، کاهش و لازم‌الاجرا نمودن تعرفه‌های گمرکی و ممنوعیت استفاده از محدودیت‌های کمّی بر واردات و یا صادرات هستند. در این‌باره مدل‌های اقتصادسنجی به‌کار گرفته شده‌اند تا ارتباط هر کدام از متغیرهای یاد شده را با معیارهای آزادی اقتصادی منتشر شده از طرف موسسه فریزر تعیین گردد.نتایج نشان می‌دهد مقادیر برآورد شده معیار آزادسازی تجاری در نمونه کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی به ترتیب 743/0 و 922/0 است که با توجه به اینکه مقدار برآورد شده برای ایران 730/0 است، بنابراین ایران از این منظر با نمونه کشورهای عضو دارای شکاف است. حداقل و حداکثر مقادیر برآورد شده برای معیار همگرایی تجارت بین‌الملل نیز به ترتیب 775/0 و 843/0 است. این در حالی است که ضابطه مذکور در مورد ایران 566/0 برآورد شده و بدین ترتیب ایران از منظر این ضابطه با نمونه کشورهای عضو wto دارای شکاف است. در نهایت مقدار حداقل و حداکثر برآورد شده برای معیار حقوق و عوارض گمرکی در نمونه کشورهای عضو به ترتیب 026/0 و 057/0 است. حال آنکه مقدار برآورد شده برای ایران 103/0 است و بنابراین ایران در این زمینه نیز با نمونه کشورهای عضو wto دارای شکاف است. در نهایت تعدادی پیشنهاد سیاستی ارایه شده است.