تجارت خارجی و رشد اقتصادی ایران

بررسی نظریات رشد عمدتاً موید رابطه مثبت بین تجارت خارجی و رشد اقتصادی است. در چارچوب نظریات رشد درونزا، تجارت خارجی از طریق مبادله کالاها و خدمات، به‌ویژه کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای منجر به انتقال دانش و فناوری می‌شود. تجارت خارجی با بهبود تخصیص منابع، دسترسی به تکنولوژی‌ها (فناوری) و کالاهای واسطه‌ای بهتر، استفاده از صرفه‌های ناشی از مقیاس تولید، افزایش رقابت داخلی و ایجاد محیط مناسب ابداعات بر رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد. با وجود این، شواهد تجربی تفسیر متفاوتی از تاثیر تجارت خارجی بر رشد اقتصاد ارایه می‌کند.هدف این مطالعه بررسی اثر تجارت خارجی بر رشد اقتصاد ایران است. ابتدا در چارچوب مبانی‌نظری، شواهد تجربی و حقایق ثبت شده اقتصاد کشور متغیرهای کلیدی تاثیر‌گذار داخلی و خارجی بر رشد شناسایی می‌گردد و سپس با به‌کارگیری روش‌شناسی دو مرحله‌ای، مدل شناسایی شده تخمین زده می‌شود. در چارچوب این روش‌شناسی، در مرحله اول تابع تولید با استفاده از داده‌های سالانه 1338-1382 برآورد و در مرحله دوم، با به‌کار‌گیری نتایج برآورد تابع تولید، مدل رشد در قالب روابط پویای مدل تصحیح خطا، برآورد شده است.نتایج برآوردها نشان می‌دهد طی دوره 1338-1382، رشد موجودی سرمایه فیزیکی سرانه، رشد سرمایه انسانی، رشد واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای سرانه و تغییرات درجه باز بودن اقتصاد تاثیر مثبت در حالی‌که نرخ تورم تاثیر منفی بر رشد اقتصادی سرانه کشور دارد. شایان ذکر است به دلایل مختلف نظیر پایین بودن هزینه تحقیق و توسعه داخلی، تاثیر رشد واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای و باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی پایین است. همچنین به‌دلیل ساختار سنتی صادرات غیرنفتی، تاثیر این متغیر بر رشد اقتصادی از نظر آماری معنا‌دار نیست. این در شرایطی است که رشد موجودی سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی بیشترین تاثیر را دارند.