تحلیل ساختار فعالیت‌های تحقیق و توسعه: مطالعه موردی اقتصاد تحقیق و توسعه کشورهای OECD

عمدتاً رشد اقتصادی پایدار تحولات دانش و فناوری و سرمایه انسانی را توضیح می‌دهد. فعالیت‌های تحقیق و توسعه از منابع اصلی و عمده ایجاد تحولات دانش و فناوری است. از این رهگذر اغلب کشورها برای تداوم رشد اقتصادی خود، فعالیت‌های تحقیق و توسعه را گسترش می‌دهند. اقتصاد تحقیق و توسعه عنوان تازه‌ای است که طی دهه‌های اخیر وارد ادبیات اقتصاد دانش بنیان گردیده و سعی دارد قابلیت، چگونگی و میزان موثر اثرگذاری تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی را توضیح دهد. این مقاله ابتدا به معرفی الگویی از سازوکار پویای نظام تحقیق و توسعه می‌پردازد. عناصر اصلی این مدل، نظام حقوق مالکیت و درجه کارامدی دولت در تعریف، تضمین و اجرای حقوق مالکیت معنوی، ساختار تولید اقتصاد، درجه باز و رقابتی بودن اقتصاد، سطح سرمایه انسانی و نرخ سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. این عناصر در تعامل با بازیگران اصلی تحقیق و توسعه یعنی دانشگاه‌ها، دولت، بنگاه‌های تجاری و بخش خارجی به انجام تحقیقات پایه‌ای، کاربردی و توسعه‌ای می‌پردازند. مدل مذکور ابتدا ساختار تحقیق و توسعه کشورهای oecd را معرفی می‌کند، سپس با استفاده از داده‌های مقطعی و ابزار تحلیل همبستگی در مقطع زمانی سال 2000 به تحلیل بخشی از ارتباطات بین اجزای مدل می‌پردازد.نتایج مطالعه بیان می‌کند که نرخ بهینه‌ای از شدت تحقیق و توسعه در هر اقتصادی وجود دارد که از واقعیت‌های درونی آن اقتصاد برمی‌خیزد. پویایی نظام تحقیق و توسعه هر کشور دارای ارتباط تنگاتنگی با ساختارهای اقتصادی، نهادی و سازمانی آن است. هر چند در فرآیند توسعه و رشد اقتصادی نقش عوامل موثر در تحقیق و توسعه نیز متحول می‌شود، نهادهای تحقیق و توسعه ماهیتاً دارای نقش‌های متفاوت هستند که امکان جانشینی کامل بین آنها وجود ندارد. اگر چه دولت در جهت جبران کاستی‌های سازوکار بازار در انجام تحقیق و توسعه، در رسیدن به حد مطلوب اجتماعی آن دخالت می‌کند، با رشد اقتصاد و افزایش شدت تحقیق و توسعه سهم حضور دولت در عرصه تحقیق و توسعه رو به کاهش می‌نهد و بنگاه‌های تجاری، بازیگر اصلی تحقیق و توسعه می‌شوند.