دستکاریِ پول، معلولِ ضعف حاکمیت قانون یا علتِ آن: رویکرد علیت تودا و یاماموتو

یکی موضوعات مهم اقتصاد ایران در نیم قرن اخیر رشد بالای نقدینگی بوده است که نشان از دستکاری پول توسط دولت و مقامات پولی است. میزان نقدینگی کشور در نیم قرن اخیر بیش از 3500 برابر شده (آمارهای بانک مرکزی) در حالی تولید ملی در این دوره کم‌تر 3 برابر افزایش یافته است. دیدگاهی ضعف حاکمیت قانون را عامل این مشکل می‌داند اما دیدگاه دیگری رابطه علیت را برعکس بیان می‌کند و معتقد است پول و منافع ناشی از آن عاملی برای تضعیف حاکمیت قانون است. از بُعد نظری بین خلق پول و حاکمیت قانون ارتباط دو طرفه وجود دارد از یک طرف این قوانین هستند که میزان خلق نقدینگی، اختیارات مقامات پولی و چگونگی توزیع منافع آن را تعیین می‌کنند. از طرف دیگر رشد نقدینگی و تورم ساختار اقتصاد را از روند بازار آزاد خارج کرده و بر حاکمیت قانون اثر می‌گذارند. این پژوهش به دنبال بررسی رابطه علیت، وجود رابطه بلندمدت و نوع رابطه بین این دو متغیر در ایران با استفاده از داده‌های شاخص حاکمیت قانون و حجم نقدینگی در دوره 1996- 2020 با روش علیت تودا و یاماموتو، آزمون باند و روش خودرگرسیون برداری به این نتیجه رسید که در ایران حجم نقدینگی عامل تضعف حاکمیت قانون بوده است.

manipulation of money, the effect of weak rule of law or its cause: toda and yamamoto causality

one of the important issues of iran’s economy in the last half century has been the high growth of liquidity, which shows the manipulation of money by the government and monetary authorities. one view considers the weakness of the rule of law as the cause of this problem, but another view states the causal relationship in the opposite direction and believes that money and the benefits derived from it are a factor in weakening the rule of law. theoretically, there is a bilateral relationship between money creation and the rule of law. on the one hand, it is the laws that determine how much money should be created, the extent powers of monetary authorities, and how its benefits are distributed. on the other hand, the growth of liquidity and inflation take the structure of the economy out of the free market process and affect the rule of law. this study seeks to investigate the causal relationship, the existence of a long term relationship and the type of relationship between these two variables in iran using data from the rule of law index and liquidity in the period 1996 2020 with toda and yamamoto causality method, band test and autoregression vector method. it was concluded that the volume of liquidity in iran has been a factor in weakening the rule of law.