ارزیابی اثرات سرریز انباشت تحقیق و توسعه بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی در صنایع کارخانه‏ای ایران

تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی مزیت‏های رقابتی و نسبی واقعی کشورها را با در نظر گرفتن شیوه و تکنولوژی تولید مشخص می‏سازد ایران نیز در مسیر پیشرفت و توسعه روابط تجاری خود، نیازمند الگوی مناسب برای شناسایی و تقویت مزیت‏های رقابتی و نسبی در بخش‏های کارآ است. یکی از این بخش‏ها، بخش صنعت است که توسعه و رشد آن نیازمند توسعه فن‏آوری است. توسعه فن‏آوری نیز به نوبه خود از سرمایه‏گذاری در تحقیق و توسعه داخلی و خرید فن‏آوری خارجی (کالاهای سرمایه‏ای و واسطه‏ای) متاثر می‏شود. بر این اساس در این پژوهش به بررسی اثرات سرریز تحقیق و توسعه بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی در صنایع کارخانه‏ای پرداخته شده است. برای این منظور بر اساس آخرین اطلاعات در دسترس داده‏های تجارت خارجی و ویژگی‏های خاص صنایع برای کارگاه صنعتی بالای 10 نفر کشور طی دوره زمانی 1383-1395 در سطح تجمیع 4 رقم طبقه‏بندی isic با استفاده از روش داده‏های ترکیبی پالایش و پردازش شده است. نتایج برآورد به روش اثرات ثابت نشان می‏دهد که انباشت تحقیق و توسعه داخلی وخارجی اثر مثبت و معناداری بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی نداشته است. همچنین نتایج حاکی از آن است که هر چند سرریز تحقیق و توسعه خارجی از طریق واردات تاثیر منفی و معنادار داشته، اما سرریز انباشت تحقیق و توسعه خارجی از طریق سرمایه انسانی اثر مثبت و معناداری بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی دارد. بنابراین، پیشنهاد می‏گردد، سرمایه‏گذاری در سرمایه انسانی و فعالیت‏های تحقیق و توسعه به منظور تسهیل در جذب و انتشار فن‏آوری وارداتی نهفته در کالاهای واسطه‏ای و سرمایه‏ای شرکای تجاری افزایش یابد تا زمینه افزایش تولید و تنوع و بهبود کیفیت کالاها را فراهم ‏آورده و سهم تجارت درون صنعت کشور در سطح بین‏الملل افزایش یابد.

Investigating the Spillover Effects of Research and Development on Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in Iran’s Manufacturing Industries

Horizontal and Vertical Intraindustry trade (HIIT and VIIT) determine the real competitive and relative advantages of countries considering the method and technology of production. In the course of development and expansion of its commercial relations, Iran requires a suitable pattern to identify and strengthen the competitive and relative advantages in efficiency sectors, as well. One of these sectors is the industry sector that development and growth of which need technological development. This, in turn, the development of technology affected from investment in domestic research and development (R D) and purchase of foreign technology (capital and intermediate commodities).  Accordingly, in this research, the spillover effects of R D on horizontal and vertical intraindustry trade in Iran’s manufacturing industries have been investigated. To this end, based on the latest available data of Iran’s manufacturing industries at the 4digit aggregation level of ISIC classification during 2004 2016, panel data estimation method has been used. The results of fixed effects estimation show that the accumulation of domestic and foreign R D don’t have a positive effect on HIIT and VIIT. Also, results indicate that the spillover of accumulation of foreign R D by import have a negative and significant effect on HIIT and VIIT but, the spillover of accumulation of foreign R D by human capital has a positive and significant effect on HIIT and VIIT. Thus, it’s proposed to invest in human capital and R D, in order to facilitate the absorption and dissemination of hidden imported technology in the intermediary and capital commodities of business partners, that this produce the qualifier commodities and help for increasing the intraindustry trade share in international level.