تجزیه و تحلیل الگوی انتشار عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی در حوضۀ آبریز رود قره‌سو در خلیج گرگان، شمال ایران

دانش الگوی توزیع و انتشار عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی و سطح تابش آنها در محیط زیست برای ارزیابی تاثیرات آن بر سلامتی انسان ها و موجودات زنده بسیار مهم است. در این پژوهش، فعالیت ویژۀ عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی برای 30 نمونه جمع ‌آوری شده از رسوبات بالادست و دهانۀ خروجی رود قره‌ سو به خلیج گرگان و همچنین رسوبات قسمت شرقی خلیج گرگان با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی اندازه گیری و نقشۀ توزیع آنها با استفاده از نرم افزار  سرفر و gis ترسیم شد. فعالیت ویژۀ 137cs ، 40k ، 232th ، 226ra به ترتیب از 8/80 تا 31/92 ، از 11/16تا 43/19، از 183/77 تا 562/88  و از 0/83 تا 12/72 بر حسب bq/kg  به دست آمد. در بالادست سرچشمۀ رود قره‌سو، میانگین غلظت 137cs ، 40k ، 232th ، 226ra در نمونه های خاک کنار رود قره سو بیشتر از رسوبات کف این رودخانه بود که نشان دهندۀ شستتشوی رسوبات و حمل عناصر پرتوزا توسط جریان آب و انتقال این عناصر به نقاط پایین تر است. در دهانۀ رود قره سو و خلیج گرگان، الگوهای توزیع 40k ، 232th تقریبا مشابه یکدیگر هستند و بالاترین غلظت عناصر 40k ، 232th ، 226ra مربوط به رسوبات دهانۀ رود قره سو است. غلظت cs137 در دهانۀ رود قره سو کمترین مقدار را دارد و با فاصله گرفتن از دهانه به سمت قسمت های میانی خلیج گرگان بر غلظت آن افزوده می شود که این الگوی انتشار نشان دهندۀ حرکت پذیری بالا و تمایل به رسوب گذاری در نقاط آرام‌تر برای 137cs است. مقادیر اندازه گیری شده برای کمیت های پرتوشناختی و شاخص های خطرپذیری ناشی از تابش های هسته ای در این پژوهش در محدودۀ مجاز هستند و میزان تابش های هسته ای موجود، سلامتی ساکنین منطقه را تهدید نمی کند.

Analysis of natural and artificial radioactive emission pattern in Qarasu River catchment in Gorgan Bay, northern Iran

Knowledge of distribution and emission pattern of natural and artificial radioactive elements and their radiation level in the environment is very important to assess its effects on human health and living organisms. In this study, the specific activity of natural and artificial radioactive elements for 30 soil and sediment samples collected from upstream and the outlet of Qarasu River to Gorgan Bay as well as sediments in the eastern part of Gorgan Bay were measured using High Purity Germanium detector and their distribution map with using SURFER and GIS software was drawn. Specific activity of 226Ra, 232Th, 40K and 137Cs was obtained from 8.80 to 31.92, from 11.16 to 43.19, from 183.77 to 562.88 and from 0.83 to 12.72 in Bq/kg respectively.  Upstream of the Qarasu River, the average concentration of 226Ra, 232Th, 40K and 137Cs in the soil samples beside the Qarasu River was higher than the sediments of the river, which indicates the washing of sediments and the transport of radioactive elements by water flow and transfer of these elements to lower areas. In Qarasu estuary and Gorgan Bay, 232Th and 40K distribution patterns are almost similar and the highest concentrations of 226Ra, 232Th and 40K elements are related to Qarasu estuary sediments. The concentration of 137Cs in the mouth of Qarasu River has the lowest value and increases with its distance from the mouth to the middle parts of Gorgan Bay, which indicates a high mobility and a tendency to sediment in calmer places for 137Cs. The measured values for radiological parameters and risk indices due to nuclear radiation in this study are within the allowable range and the amount of available nuclear radiation does not threaten the health of the inhabitants of the region‎‎‎.‎