حق بر تابعیت: از حقوق بین‌الملل خصوصی تا حقوق بشر

چکیدهمفهوم حق به مثابه یکی از مفاهیم بنیادین حقوق، سیاست و اخلاق، راه خود را به گفتمان حقوقی جامعه ایرانی نیز باز کرده است. با این حال، مفهوم یادشده، مفهومی مناقشه‌آمیز بوده و هرگونه بحث درباره آن مستلزم ورود به عرصه نظریه‌پردازی است. به رغم بیان دیدگاه‌های متفاوت در زمینه ماهیت حق که ذیل دو نظریه اراده‌انگار و سودانگار قابل دسته‌بندی‌اند، به نظر می‌رسد می‌توان نظریه مطالبه‌انگار را که به موجب آن، حق، ادعای فردی تضمین‌شده‌ای است که بر اساس دو عنصر کرامت ذاتی و فاعلیت اخلاقی توجیه‌شدنی است، جامع نظریه‌های مفهومی رقیب دانست. پرسش آن است که آیا می‌توان بر مبنای نظریه مزبور و با تکیه بر مبانی توجیه‌کننده آن، از ادعای فرد بر داشتن تابعیت در معنای مورد بحث در حقوق بین‌المللی خصوصی ذیل عنوان حق دفاع کرد. در این مقاله تلاش شده است با اتخاذ رویکردی توصیفی- تحلیلی نشان دهیم برخورداری از تابعیت، یکی از حق‌ادعاهای بنیادین انسانی است و افزون بر این، پیش‌شرط برخورداری از همه حق‌هاست. بر این اساس، عدم شناسایی تابعیت به مثابه حق به‌طور مستقیم، به انکار کرامت ذاتی و فاعلیت اخلاقی و در نهایت، به سلب انسانیت انسان منتهی خواهد شد.کلیدواژگانتابعیت، حق، حق- ادعا، فاعلیت اخلاقی، کرامت ذاتی.