خودترجیحی در پلتفرم‌های دیجیتال: تحلیل حقوق رقابتی رفتارهای ترجیحی و ضرورت و ملاحظات وضع مقررات رقابتی پیشگیرانه

با ورود یک پلتفرم‌ دیجیتال به بازار عمودی، ممکن است پلتفرم مزایایی اختصاصی به محصول وابسته‌ ‌خود اعطا کند. نظر به ظهور پلتفرم‌های دونقشی در ایران، این نوشتار می‌کوشد در روشی توصیفی‌ تحلیلی به این سوالات پاسخ دهد که آیا هر شکلی از خودترجیحی در بازارهای پلتفرمی باید ممنوع و ضدرقابتی انگاشته شود؟ و آیا چارچوب پیشنهادی شورای عالی فضای مجازی در سال 1399 برای پیشگیری از خودترجیحی در سکوهای فضای مجازی کارآمد است؟ ارزیابی موضوع نشان می‌دهد که تنوع رفتارهای ترجیحی و تفاوت آثار آن‌ها در سکوهای مسلط و غیرمسلط اقتضا می‌کند خودترجیحی از لحاظ اصولی، با قاعده‌‌ ‌معقولیت، ارزیابی رقابتی شود. تحلیل مصادیق نوین خودترجیحی در پلتفرم‌ها، یعنی استفاده از کلان‌داده‌ها در بازار عمودی، تبعیض الگوریتمی در رتبه‌بندی‌ها، و سلب بی‌دلیلِ دسترسی به پلتفرم از رقبای عمودی نشان می‌دهد که می‌توان اماره‌‌ای بر ضدرقابتی بودن این رفتارها در پلتفرم‌های دارای موقعیت مسلط در نظر گرفت. از آنجا که اتخاذ رویه‌های ترجیحی توسط سکوهای دارای قدرت بازاری چشمگیر به‌سرعت بازار درون‌پلتفرمی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، انعکاس ملزومات پیشنهادی مقاله در مقررات رقابتی پیشگیرانه ‌نواقص و ناکارآمدی‌های متعدد سند رقابتی شورای عالی فضای مجازی را رفع می‌کند و به تحقق بهتر اهداف حقوق رقابت در بازارهای پلتفرمی ایران می‌انجامد.

self-preferencing in digital platforms: a competition law analysis of preferential treatment and the requirements for ex-ante regulations

following the entry of a digital platform operator into the intra-platform market, it is likely that the platform will privilege its affiliated product over the third-party products. this paper attempts to answer whether all forms of preferential treatment should be prohibited and considered anti-competitive, and whether the document proposed by iran’s supreme council of cyberspace in 2019 is effective in preventing online differentiated treatment. the findings indicate that due to the variety of dominant and non-dominant platforms’ practices, their different effects and the possibility of reaping dynamic efficiency, there is no basis to deviate from the rule of reason in the competition assessment of self-preferencing, and iran’s council has gone beyond the principles of competition law by applying the per se illegality rule to any form of self-preferencing. to prevent the anti-competitive effects of self-preferencing and to address the drawbacks of the recent competition document of iran’s council, this article suggests the enactment of a new legislation which defines gatekeeper platforms and imposes certain ex-ante obligations on gatekeeper platforms operating in iran, namely the separation of their horizontal and vertical (intra-platform) operations, setting out the search ranking parameters, and clarifying the conditions for blocking access to the platform.