تسری شروط انتخاب دادگاه در بارنامه‌های دریایی به اشخاص ثالث دریافت‌کننده‌ کالا: مطالعه‌ تطبیقی در حقوق اتحادیه‌ اروپا، انگلستان، و ایران

امروزه شروط انتخاب دادگاه بسیار مهم است و به ‏نحوی گسترده در بارنامه‌های دریایی استفاده می‌شود. بر اساس این شروط، طرفین قرارداد دادگاه یا دادگاه‌های کشور معینی را برای حل اختلاف موجود یا آتی ناشی از یک رابطه‌ حقوقی انتخاب می‏کنند. اصولاً توافق انتخاب دادگاه صرفاً بر طرفین آن الزام‌آور است. با این حال سوال این است که آیا شرط انتخاب دادگاه مورد توافق فرستنده‌ کالا و متصدی حمل‏و‏نقل، که در بارنامه به آن اشاره شده، بر ثالثِ دارنده‌ بارنامه الزام‌آور است؟ مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی، دیدگاه حقوق اتحادیه اروپا، انگلستان و ایران را واکاوی می‌کند. این مقاله نشان می‌دهد مطابق حقوق اتحادیه‌ اروپا و انگلستان چنین شرطی بر ثالث دارنده‌ بارنامه نیز الزام‌آور است اگر یا ثالث کالا را از متصدی حمل تحویل گرفته یا از متصدی حمل خواسته تا کالا را تحویل دهد یا با استناد به حقوق و تعهدات مندرج در بارنامه علیه متصدی حمل‏و‏نقل اقامه‌ دعوی کرده است. گرچه قانونگذار ایران در خصوص اجرای توافق‏نامه‏های انتخاب دادگاه و تاثیر آن‏ها بر ثالث در بارنامه‏های دریایی موضع‏گیری نکرده است، رای صادره‌ مورد توجه در این نوشتار نشان می‏دهد قاضی ایرانی هماهنگ با رویکرد حقوق اتحادیه‌ اروپا و انگلستان چنین شرطی را به گیرنده‌ کالا نیز سرایت می‏دهد.

the extension of choice of court clauses to third parties’ cargo receivers in maritime bills of lading: a comparative study in the eu, uk, and iranian law

today, jurisdiction clauses are important and widely utilized in maritime bills of lading. according to these clauses, the contracting parties choose the court or courts of a particular country to decide their disputes. in principle, a jurisdiction clause is binding only between those who have agreed to it. this paper aims to examine whether a jurisdiction clause agreed to by the shipper and carrier and incorporated into a bill of lading binds a third-party bill of lading holder. for this purpose, the paper, using a descriptive-analytical method and a comparative approach, examines the attitude of the eu, uk, and iranian law. it contends that, under the eu and uk law, a jurisdiction clause binds the bill of lading holder provided that he/she has taken delivery of the goods from the carrier, demanded delivery of the goods from the carrier, or made a claim against the carrier based on the rights and obligations stated in the bill of lading. although the iranian law is wholly silent about the enforcement of jurisdiction clauses, the paper shows that the attitudes of the eu and uk law in this area have been totally accepted by one of the iranian courts.