ماهیت و مبنای مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در حقوق ایران و کشورهای اتحادیۀ اروپا

هدف: امروزه گسترش فناوری‏های نوین و به‏تبع چالش‏های حقوقی آن‏ها سازگارسازی مقررات با این حوزه را می‏طلبد. از جملۀ این موارد فناوری هوش مصنوعی است. انتخاب سازکار مشخص و منسجم مسئولیت مدنی برای هوش مصنوعی به ‏لحاظ اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت است. قوانین ملی رویکردهای متفاوتی برای سازگاری با چالش‏های هوش مصنوعی دارند. در خصوص مبنای مسئولیت هوش مصنوعی، به‏ طور کلی در اغلب مقررات کشورهای اروپایی مسئولیت مبتنی ‏بر تقصیر به مثابۀ اصل پیش‏بینی شده ‏است.روش پژوهش: به صورت توصیفی‌ تحلیلی از طریق تحلیل مواد مربوطه و روش تحلیل حقوقی با مطالعۀ تطبیقی در مقررات کشورهای اروپایی است.نتیجه‌گیری: مطالعۀ تطبیقی نشان می‏دهد که مسئولیت محض به ‏طور استثنایی برای چهار دسته مسئولیت ویژه، منطبق با هوش مصنوعی، مطرح می‏شود. با توجه به تصویب‏نامۀ اخیر پارلمان اروپا، که به صورت پیشنهاد به کمیسیون اروپا ارائه شده ‏است، برای اپراتورهای سیستم هوش مصنوعی پرخطر مسئولیت محض و در صورت تعددْ مسئولیت تضامنی و مشترک پیش‏بینی و برای سایر سیستم‏های هوش مصنوعی مسئولیت مبتنی ‏بر تقصیر به منزلۀ مبنا شناسایی شده است. در حقوق ایران، مسئولیت هوش مصنوعی با ماهیت مسئولیت ویژه ناشی از فعل غیر و بر مبنای استناد عرفی قابل تبیین است و در فرض تعدد مسئولانْ مسئولیت اشتراکی توجیه می‏شود.

the nature and basis of civil liability arising from artificial intelligence in iranian and eu members’ laws

objective: nowadays, it is necessary to adapt regulations to the challenges of new technology. liability policies have substantial economic and social impacts. therefore, choosing a clear and coherent civil liability regime for artificial intelligence will be very crucial. national rules are divergent and provide varying degrees of flexibility to adjust to the challenges of ai. fault-based liability is a general presumption in most european legal systems. methodology: it is descriptive-analytical through the analysis of relevant materials and legal analysis methods with comparative study in european documents. conclusions: the comparative analysis to choose the basis liability for ai has focused on the four general groups of situations commonly covered in national law by strict liability provisions. according to a recent european parliament resolution submitted to the european commission as a proposal, it has been provided a strict liability for the operator of the high-risk ai system. where multiple operators are involved, they should be jointly and severally liable. other ai systems would be subject to a fault-based liability regime. in iranian law, the ai liability can be explained as the liability for the acts of others based on customary citation. when there are several responsible, the shared responsibility is justifiable.