بررسی خسارت اعاده منفعت در حقوق مسئولیت مدنی در حقوق کامن‌لا و ایران

جبران خسارت به صورت پرداخت مبلغی پول مهم‌ترین کارکرد حقوق مسئولیت مدنی است که از طریق آن تلاش می‌شود موقعیت ازدست‌رفته زیان‌دیده با هزینه مسئول برقرار شود. با این ‌حال، در حقوق مسئولیت مدنی کامن‌لا خسارت اعاده منفعت نیز به منظور وصول به هدف بازدارندگی شناسایی و تایید شده است. در این شیوه، برخلاف شیوه‌های جبران خسارت جبرانی یا ترمیمی، به منافع کسب‌شده توسط متخلف توجه می‌شود و معیار ارزیابی این شیوه منافعی است که وی در نتیجه ارتکاب فعل یا ترک فعل غیر قانونی کسب کرده است. خسارت اعاده منفعت بر چند مبنا استوار است که یکی از آن‌ها بازدارندگی و جلوگیری از دارا شدن ناعادلانه است. این نوع خسارت در نظام کامن‌لا در حوزه‌های متعدد، همچون نقض وظایف امانی و نقض محرمانگی، و شبه‌جرایمی مانند غصب، فریب و تقلب، تهمت زدن، و تهدید مورد حکم قرار می‌گیرد. در نظام مسئولیت مدنی ایران مواردی ملاحظه می‌شود که به‌ظاهر مصداقی از اعمال خسارت اعاده منفعت است. اما، با توجه به اینکه مسئولیت در حقوق ایران اصولاً مبتنی بر ورود زیان به خواهان است، خسارت اعاده منفعت به معنای دقیق حقوق مسئولیت مدنی ما پذیرفته نیست.

A Study of Disgorgement of Profit in Civil Liability in Common Law and Iranian Law

Compensation in the form of payment of a sum of money is the most important function of civil liability law, through which efforts are made to establish the lost position of the injured party at the expense of the liable person. Nevertheless, disgorgement damages has been introduced in civil liability law in the common law system in order to achieve the objective of deterrence. In this way, and contrary to the compensatory or remedial remedies, the gains received by the defendant are considered, and the measure of assessment of this remedy is the benefit he earned as a result of committing the wrongful act. This damage is based on several principles, including deterrence and to prevent unjustenrichment. This kind of damages is applied in a wide range of areas, such as violations of human rights and confidentiality, torts such as usurpation, deception, fraud, slander, threats. In the Iranian civil liability system, there are cases that seem to be examples of disgorgement damages, but considering the fact that liability in Iranian law is basically based on the damages to the plaintiff, disgorgement damage in the strict sense is not acceptable.