اصلاح فرایندهای قضایی در پرتو راهبرد «رفع موقعیت تعارض منافع»

تعارض منافع به موقعیتی اطلاق می‌شود که شخص در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند میان منافع شخصی و عمومی یکی را انتخاب کند. تعارض منافع بر عدم‌استقلال ذهنی قضات، عدم‌شفافیت، و تضعیف مشروعیت نظام قضایی تاثیر مستقیم دارد. ازاین‌رو، موضوع تعارض منافع به یکی از راهبردهای اصلی تقنین و سیاستگذاری تبدیل شده است. در این مقاله، ضمن معرفی تعارض منافع در سیستم قضایی، نظام حقوقی ایران از منظر استانداردهای جهانی این حوزه ارزیابی می‌شود. یافته‏ها نشان می‏دهد به‌رغم آنکه قانون‌گذار در ایران بر اهمیت موضوع تعارض منافع واقف بوده و کوشیده تا حدی از آن پیشگیری کند، پیشگیری‌ها به صورت سنتی و بر پایه سیاست‌های سخت مبتنی بر کشف و تنبیه پس از رخداد فساد بوده است و کارآیی لازم را ندارد. در برخی موارد نیز به قواعد و مقررات موقعیت تعارض منافع توجه نداشته و مدیران قضایی را در معرض تعارض منافع قرار داده است. برخی از نظام‏های حقوقی در این زمینه مقررات و سازوکارهایی منسجم‌تر دارند که می‌توان از آن‌ها الگوبرداری کرد و به اصلاح مقررات رفع تعارض منافع پرداخت. راهکارهایی چون محو امضای طلایی و اعلام دارایی از راهکارهایی است که می‌تواند در پیشگیری و مدیریت تعارض منافع موثر واقع شود.

Correction of Judicial Processes in the Light of the Strategy of Elimination of Conflict of Interest

Conflict of interests refers to a situation where a person is in a position that can choose between personal and public interests. Discrediting the benefits of direct influence is not without the judge’s mental independence, lack of transparency, and undermining the legitimacy of the judicial system. Therefore, the issue of conflict of interests turns into the main strategies of policy making and rule making. This article, after introducing the conflict of interests in the judicial system, evaluates the legal system of Iran in terms of global standards in this field. The findings of the article show that despite the fact that the legislator in Iran he recognized the importance of the issue of conflict of interests and tried to some extent prevent it in some cases, the rules of conflict of interest rules have not been taken into account, and the judiciary has been subjected to conflict of interests. Some legal systems in this realm have more coherent rules and procedures that can be modeled and modified by the rules for the elimination of conflicts of interest. Such as the disappearance of golden signatures, asset declarations are among the solutions that can be used to prevent and manage conflicts of interest.