دوگان کلام محوری / انسان محوری؛ رویکردی نو در گونه‏ شناسی تفاسیر قرآن کریم

گونه شناسی تفاسیر قرآن کریم با توجه به حجم انبوه متون تفسیریِ تولیدگشته در طول تاریخ اسلام، به یکی از مهمترین دغدغه های پژوهشگران قرآنی در سده اخیر تبدیل شده است. طبقه بندی تفاسیر بر اساس روش ها و گرایش ها ی تفسیری و نیز ادوار تاریخی که از سوی اندیشمندان مسلمان و همچنین مستشرقان پیشنهاد شده، به رغم نقاط مثبتی که دارد، از نقاط ضعفی رنج می برد و در نتیجه نیازمند ارائه گونه شناسی های تکمیلی است. از همین روی این نوشتار تلاش کرده است تا علاوه بر ذکر کاستی ها و نقایصِ طبقه بندی های رایج، طبقه بندیِ جدیدی مبتنی بر دو رویکرد کلانِ انسان محوری و کلام محوری پیشنهاد دهد. بر این اساس، تفاسیر انسان محور سعی در ارائه برداشت های تفسیری متناسب با نیازها و گفتمان های زمانه ی مخاطبان خویش دارند. این در حالی است که تفاسیر کلام محور به تولید متون تفسیری مبتنی بر میراث تفسیری گذشتگان و با اثرپذیری از سنت فهم قرآن کریم دست می زنند.