بازتاب قصص قرآنی در تشبیه‏های دیوان خاقانی

بازتاب قرآن در تصویرهای شاعرانه شعر خاقانی شروانی (520 هـ.ق ـ595 هـ.ق) بویژه در تشبیه‌های او بسیار گسترده است؛ چنان که فقط قصص قرآن بخش زیادی از تشبیه‌های او را تحت تاثیر خود قرار داده است. بر همین اساس در مقاله حاضر، ابتدا آن دسته از قصص قرآنی که در تشبیه‌های دیوان خاقانی به کار رفته‌است، استخراج و بررسی شده است و در پایان چنین نتیجه گیری شده است که قرآن علاوه بر آن که منبعی حکمی برای اشعار خاقانی است، درخیال پردازی‌های شاعرانه او نیز نمودی گسترده دارد. خاقانی در تشبیه که یکی از مهمترین عناصر خیال پردازی در شعر محسوب می‌شود، از قصص قرآنی به شکلی وسیع بهره جسته‌ است؛ این بهره گیری گاه به صورت لفظی، گاه به صورت غیر لفظی (معنوی) و گاه به صورت ترکیباتی است که بر اساس الفاظ و مفاهیم قرآنی ساخته شده است. برخی از قصه‌های قرآنی در تشبه‌های خاقانی، به طورمستقیم مقتبس از قرآن و برخی دیگر ماخوذ از تفاسیر و برخی نیز برگرفته از اسراییلیاتی است که در تفاسیر قرآن راهیافته است.