بررسی حدیث تجلّی خداوند در قیامت به صورمختلف و نقد برداشت ابن عربی از آن

حدیث«تجلّی خداوند درقیامت به صورمختلف» یکی از روایاتی است که در منابع معتبر اهل سنّت نقل شده است. این حدیث که مرتبط با دو موضوع مهمّ اعتقادی، یعنی توحید و معاد است، تبدیل به دستاویزی برای قایلان به کثرت گرایی دینی شده است؛ همچنین در آثار بزرگان عرفان نظری، این حدیث به عنوان شاهدی برای صحّه نهادن بر تمام اعتقادات به کار رفته است؛ چنانکه ابن عربی، مدوّن اصلی عرفان نظری، در دو اثر مهمّ و اساسی خویش، فتوحات مکیّه و فصوص الحکم، بارها به این حدیث اشاره کرده و آن را دلیلی برتجلیّات مختلفه ذات خداوند می‌داند؛ به گونه ای که تصوّر هر انسانی راجع به خداوند، به یکی از جلوه‌های ذات الهی باز می‌گردد؛ حال آنکه محتوای این حدیث آن هم با چنین برداشتی، با آموزه‌های اسلامی و براهین عقلی ناسازگار است؛ از همین رو محدّثان اهل سنّت تلاش کرده اند که وجهی قابل قبول برای این حدیث ارایه کنند