فهم فلسفی بهشت و دوزخ از نگاه عزیز نسفی

مبدا ومعاد دو بنیان تفکر دینی است وبهشت ودوزخ از ارکان بحث معاد است.متکلمان،حکما و عارفان درباره معاد و بالاخص بهشت و دوزخ نکات بسیاری را کشف کرده اند.عزیز نسفی اندیشمند بزرگ قرن هفتم از سه منظر نقلی، عقلی و کشفی به بررسی مساله بهشت و دوزخ پرداخته است. در این مقاله ماحصل یافته‌های وی بر اساس روش عقلی بررسی می‌شود. مبانی وی در تفسیر معاد همان اصول فلسفه مشایی است که با بعضی از نکات فلسفه اشراقی تلفیق شده است.نسفی با تکیه بر تجرد نفس و امکان به فعلیت رسیدن عقل نظری و عقل عملی و وابستگی یا رهایی نفس از جسم و اوصاف و احوال آن مساله بهشت و دوزخ را تفسیر می‌کند و مفاهیمی همانند مراتب بهشت و دوزخ ، صحیفه اعمال ، لذت و رنج اخروی ، درخت طوبی و زقوم ، حوران بهشتی ، انهار اخروی ، ملایکه عذاب و میزان و... را با نوعی تاویل فلسفی ارایه می‌کند.