نقد و بررسی نظریه تفسیر سه‌لایه‌ای قرآن کریم

نظریه تفسیر سه‌لایه‌ای از سوی جعفر نکونام مطرح شده و آن به این مضمون است که تفسیر روزآمد از قرآن در گرو به دست دادن سه لایه تفسیری تاریخی، فراتاریخی و عصری است. تفسیر تاریخی ذکر معنایی است که میان عرب حجاز عصر پیامبر$ متعارف بود. تفسیر فراتاریخی نیز عبارت از بیان معنایی کلی و خالی از مختصات قومی و تاریخی از آیات است؛ طوری که آن معنا میان همه اقوام بشری مقبول باشد. تفسیر عصری عبارت از معنایی است که با موارد و مصادیق عصر حاضر قابل انطباق باشد. برخی از مهم‌ترین مبانی نظریۀ تفسیر سه لایه‌ای عبارت‌اند از: تاریخمندی قرآن، عرفی بودن زبان قرآن، حاشیه بر متن بودن قرآن. به نظر برخی از ناقدان مبنای تاریخمندی قرآن ناقض عمومیت و جاودانگی قرآن دانسته شده است؛ منتها این نظریه مدعی است که تفسیر سه لایه‌ای منافی عمومیت و جاودانگی قرآن نیست و تاریخمندی قرآن فقط ناظر به لایه تاریخی است. امّا مبنای حاشیه بر متن بودن، معارض تبیان کل شیء بودن قرآن به شمار رفته است؛ اما در این نظریه آیه مورد اشاره فقط ناظر به مسائلی دانسته شده که در دوره رسالت پیامبر$ مطرح بوده است که از آن به حاشیه تعبیر شده است؛ نه تمام حاجات بشر تا ابد. در نقد دیگر مبنای عرفی بودن قرآن منافی حقانیت آموزه‌های قرآن شمرده شده است؛ اما صاحب نظریه این مبنا را مخل به حقانیت قرآن نمی داند؛ چرا که قرآن با باورها و سنت‌های باطل مقابله کرده و وجود برخی از گزاره های باطل در قرآن از قبیل جدل و مماشات شمرده می‌شود. ضمناً این نظریه در برخی موارد با نظریات ابوزید و فضل‌الرحمان مشابهت‌هایی دارد که نو بودن آن را نفی می کند. منتها نکونام بر این نظر است که نو بودن یک نظریه به تمایزات آن نظریه است و از جمله تمایزات این نظریه این است که این نظریه بر خلاف نظریه فضل الله که فقط ناظر به آیات احکام بود، تمام آیات قرآن را اعم از آیات احکام و غیر احکام در برمی‌گیرد. و بالاخره از دیگر اشکالات این نظریه مناسب نبودن تعبیر لایه در عنوان نظریه و رجحان تعبیر مرحله به جای آن و نیز مناسب نبودن تعبیر تفسیر بر مرحله عصری و رجحان تعبیر تطبیق به جای آن است. منتها صاحب نظریه کاربرد این تعابیر را تسامحی دانسته و با تعریفی که به دست می دهد، مشکل را قابل رفع می شمارد.

Criticism of the Theory of Three-Layered Interpretation of the Holy Qur’an

The theory of threelayered interpretation was proposed by Jafar Nekounam, and it is based on the idea that modern interpretation of the Qur #39;an depends on three layers of historical, metahistorical, and contemporary interpretation. The historical interpretation is to mention the meaning that was common among the Arabs of Hejaz during the Prophet #39;s era. Transhistorical interpretation is also a general semantic expression of the verses without ethnic and historical coordinates; so that, that meaning is acceptable among all human races. Contemporary interpretation is a meaning that can be adapted to the cases and examples of the current era. Some of the most important foundations of the theory of threelayered interpretation are: the historicity of the Qur #39;an, the conventionality of the language of the Qur #39;an, the marginality of the Qur #39;an #39;s text. According to some critics, the basis of the historicity of the Qur #39;an is considered to violate the universality and immortality of the Qur #39;an; However, this theory claims that the threelayered interpretation does not contradict the generality and immortality of the Qur #39;an, and the historicity of the Qur #39;an only refers to the historical layer. However, the basis of being a margin on the text is considered to be the opposite of the Qur #39;an #39;s expressiveness and clarity in relation to everything; However, in this theory, the mentioned verse is considered to refer only to the issues that were raised during the Prophet #39;s mission period, which has been interpreted as marginal, not all human needs forever. In another criticism, the basis of the Qur #39;an #39;s customary nature is considered to be against the authenticity of the teachings of the Qur #39;an; but the owner of the theory does not consider this basis to be a hindrance to the authenticity of the Qur #39;an, because the Qur #39;an confronts false beliefs and traditions, and the presence of some false statements in the Qur #39;an are considered as arguments and appeasement. In addition, in some cases, this theory has similarities with the theories of Abū Zayd and Faḍl alRaḥmān, which negates its novelty. However, Nekounam is of the opinion that the novelty of a theory is the differences of that theory, and among the distinctions of this theory is that, unlike the theory of Faḍlullah, which was only concerned with the verses of commandments, this theory includes all the verses of the Qur #39;an, both commandments and noncommandments verses. And finally, among the other problems of this theory is the inappropriateness of using the word layer in the title of the theory and the preference of using stage instead of it, and the inappropriateness of using the word interpretation for the contemporary stage and the preference of using adaptation instead. However, the owner of the theory considers the use of these terms and words to be tolerant and considers the problem to be solvable with the definition he gives.