واکاوی اندیشه اصلاحی ابن عاشور با تاکید بر تفسیر التحریر و التنویر

ابن عاشور یکی از اندیشمندان و مفسران سلفی اصلاحی در مغرب اسلامی است. باور راسخ وی به مبنای مقاصد شریعت سبب گردید تا او رویکرد ویژه ای را در تفسیر به کار گیرد. استفاده از ساز و کارهای نشات گرفته از این مبنا به گونه ای است که او را از جرگه مفسران سلفیِ صِرف، به معنای معهود آن خارج ساخته است. اجتهاد و عقل‌گرایی و آزاد اندیشی این مفسر و عدم قبول هرگونه گزاره عقل ستیز، تلاش در جهت اثبات معقول بودن شریعت و تسامح بر مبنای شریعت سمحه سهله، از نشانه هایی است که می توان او را از زمره مفسرانی در مغرب اسلامی به شمار آورد که کوشش کرده اند تا نسبت و رابطه بین سلفی گری و اصلاح طلبی و نواندیشی را تبیین نموده و در پی آن با گذر از اندیشه های سلفی در تفسیر و تحت تاثیر مبنای عقل گرایی که تبلور آن در اندیشه مقاصد شریعت قابل ردیابی است - به نوعی اصلاح‌طلبی آمیخته با انواع احتیاط ها در تفسیر التحریر و التنویر روی آورد. این مقاله با روشی توصیفی - تحلیلی و با قطع نظر از بعد شخصیتیِ سلفی شیخ الاسلام بزرگ تونس به واکاوی برخی مولفه های اساسی این رویکرد اصلاحی در تفسیر این اندیشمند پرداخته و ثابت کرده است که از نگاه ابن عاشور، اسلام اصیل، دینی فطری است و آزادی نقش مهمی در رشد و توسعه فطری انسانها دارد؛ از این رو، به باور وی آزادی یکی از مهم ترین مقاصد شریعت به شمار می رود و به مقتضای این امر و نوع نگاه آیات قرآن کریم، همه مردمی که در سرزمین اسلامی یا تحت حاکمیت نظام اسلامی زندگی می کنند به دلیل حضور ایشان در دارالاسلام در انجام تکالیف و دستیابی بر حقوق یکسانند.

Analyzing the Reformist Thought of Ibn ʿĀshūr with Emphasis on the Tafsīr al-Taḥrīr va al-Tanwīr

Ibn ʿĀshūr is one of the reformist Salafi scholars and commentators in the Islamic Maghreb. His firm belief in the basis of the purposes of Sharīʿah caused him to use a special approach in interpretation. The use of mechanisms derived from this basis is such that he is excluded from the pure Salafist commentators, in its usual sense. Ijtihād, rationalism and free thinking of this commentator and not accepting any antirational statement, trying to prove the reasonableness of the Sharīʿah and tolerance based on the easy Sharīʿah, are some of the signs that can be considered as one of the commentators in the Islamic Maghreb that have tried to explain the relationship between Salafism, reformism, and new thinking, and after that, by going through the Salafist ideas in the interpretation and under the influence of the basis of rationalism which its crystallization can be traced in the thought of the objectives of Sharīʿah it turned to a kind of reformism mixed with all kinds of cautions in the alTaḥrīr va alTanwīr. This article has analyzed some basic components of this reform approach in the tafsīr of this scholar with a descriptiveanalytical method and regardless of the personality aspect of the Salafist of the great Sheikh alIslam of Tunisia; and it has proved that from ibn ʿĀshūr #39;s point of view, authentic Islam is a natural religion and freedom plays an important role in the natural growth and development of humans; therefore, according to him, freedom is one of the most important purposes of Sharīʿah, and according to this matter and the type of view of the verses of the Holy Qur rsquo;an, all the people who live in the Islamic land or under the rule of the Islamic system are equal in performing their duties and attaining the same rights due to their presence in Dār alIslām.