بررسی تطبیقی آیات الجنّه مکّی و مدنی از حیث ساختار و مضمون

در اندیشۀ دینی، »جنّت « جایگاه ابدی نیکوکاران و کانون نعمات الهی است، لذا واکاوی گزاره های قرآنی در توصیف بهشت و نیز ابعاد فرازمانی و فرامکانی قرآن کریم در این حوزه، ضرورتی غیر قابل انکار است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی درصدد بررسی آیات الجنّه در سوره های مکّی و مدنی است. نتایج این پژوهش در دو بُعد ساختاری و مضمونی، حاکی از آن است که در بُعد ساختاری، سطح آوایی آیات الجنّه مکّی از نظم آهنگ بیشتری برخوردار است. »انذار و تبشیر « و توصیف معاد، محور اصلی سوره های مکّی است لذا لحنها و ریتمهای آیات ، مخاطب را در درک بهتر صحنه های قیامت تهییج می کند. در بُعد مضمونی، توصیف نعمات مادی در آیات الجنّه مکّی، فراوانی و تکرار بیشتری دارد. اما در آیات الجنّه مدنی نمود ابعاد معنوی بیشتر است و واژگان مشترک در آیات الجنّه مدنی که حلقه اتصالی را میان سور مختلف برقرار کرده دلیلی برای کشف مفاهیم مشترک سور و بیانگر شرایط و لوازم ورود به بهشت است. قرآن ویژگی های متعدد بهشت و امور مختلف مربوط به زمان ها و مکان های گوناگون را در نظام و چها رچوبی ترسیم کرده که پس از تامل درباره موضوع های متعدد می توان به وحدت موضوعی آیات الجنّه رسید. آوا و موسیقی آیات الجنّه، متناسب با سیاق معنی و مضامین سخن و اوضاع و مقتضیات مربوط به سخن دگرگون می‌شوند و به این ترتیب رابطه دقیقی بین مضامین و ساختار آیات الجنّه حاکم است. هماهنگی آیات الجنّه با شرایط مخاطبان، وجهی از اعجاز بلاغی قرآن است که با کاربست الفاظ و تعابیر مردم عصر نزول و بدون تاثیر پذیری از فرهنگ آنان، بُعد فرا زمانی یافته و از مرز واقع‌گویی خارج نشده است.

A Comparative Study of the Meccan and Medinan al-Jannah Verses in Terms of Structure and Theme

In religious thought, ldquo;the paradise rdquo; is the eternal place of the virtuous and the center of divine blessings, so the analysis of the Quranic propositions in describing the paradise as well as the transspatial and transtemporal dimensions of the holy Quran in this area is an undeniable necessity. Using the descriptiveanalytical method, this study examines the aljannah verses in the Meccan and Medinan chapters of the Quran. The results of this research in structural and thematic dimensions indicate that, in the structural dimension, the phonetic level of the alJannah Meccan verses have a better rhythmic order. ldquo;Warnings and glad tidings rdquo; and the description of the resurrection is the main focus of the Meccan chapters, so the tones and rhythms of the verses stimulate the addressee to better understand the scenes of the resurrection. In the thematic dimension, the description of material blessings has more frequency and repetition in the aljannah Meccan verses. In the aljannah Medinan verses, however, spiritual dimensions have a better manifestation, and the common words in the aljannah Medinan verses, which have established a link between different chapters, are a reason for discovering the common meanings of the chapters and indicate the conditions and requisites of entering the paradise. The Quran has outlined the many features of the paradise and the various matters related to different times and places in a system and framework, which, after reflecting on various subjects, leads us to the thematic unity of the aljannah verses. The sound and music of the aljannah verses are changed according to the context of the meaning, themes of the speech and the conditions and requirements related to the speech, and hence a precise relationship governs the themes and structure of the aljannah verses. The harmony between the aljannah verses and the conditions of the addressees is a facet of the rhetorical miracle of the Quran, which, by using the words and interpretations of the people of the age of revelation and without being influenced by their culture, has found a transtemporal dimension and has not gone beyond telling the truth.