ارزیابی رویکرد عارفان در معنای تقوا و مراتب سلوکی آن با سنجه قرآن و حدیث

پس از تاکیدهای فراوان آموزه های قرآنی و حدیثی بر دستور تقوا عارفان مسلمان با توجه به شریعت اسلامی توجه زیادی را به این مقوله داشته اند. پژوهش پیشِ رو به روش تحلیلی کتابخانه ای به بررسی تعریف و مراتب تقوا از دیدگاه شریعت و عرفان اسلامی می پردازد. اصل معنای لغوی تقوا، یعنی »خودنگهداری از گزندِ بدی ها « در تعریف عارفان از تقوا، به پیروی از آموزه های دینی ملحوظ است. در آموزه های دینی اموری همچون ‌ »پرهیز از شرک «، »پرهیز از گناه «، ‌ »پرهیز از شبهات «، »پرهیز از حلالِ مازاد بر ضرورت « و »پرهیز از غیر حق « را می توان به عنوان مراتب و سطوح گوناگون تقوا مشاهده کرد. اهل معرفت نیز در تبیین و توضیح مراتب تقوا، به پیروی از آموزه‌های دینی بهترین تحلیل از مراتب مذکور را در نوشته های خود ارائه داده اند، بنابراین دیدگاه عارفان در این باره با میزان شریعت و آموزه های قرآنی و حدیثی تطابق داشته و می توان از آثار آنان در تفسیر و تحلیل قرآن و حدیث بهره گرفت.

An Evaluation of the Approach of Mystics to the Meaning of Taqwa and its Levels of Progress Based on the Standards of the Quran and Hadith

Following the frequent emphases of Quranic and hadith teachings on practicing taqwa, Muslim mystics have paid considerable attention to this issue according to Islamic Shari rsquo;ah. Using the analyticallibrary method, the present study examines the definition and levels of taqwa from the perspective of Islamic Shari rsquo;ah and mysticism. The main, lexical meaning of taqwa is ldquo;selfpreservation against the damage of evils rdquo;, but mystics define it as ldquo;following religious teachings rdquo;. In religious teachings, such matters as ldquo;avoiding polytheism rdquo;, ldquo;avoiding sin rdquo;, ‌ ldquo;avoiding doubts rdquo;, ldquo;avoiding lawful stuff beyond necessity rdquo; and ldquo;avoiding nontruth rdquo; can be considered as different levels of taqwa. Following religious teachings, men of mystic knowledge have provided the best analysis of the abovementioned levels in their writings in explaining the levels of taqwa. Therefore, the perspective of Islamic mystics on this issue is congruent with the standards of the Shari rsquo;ah and Quranic and hadith teachings, and their works can be used in the interpretation and analysis of the Quran and hadith.