معناشناسی ساختاری واژه «ضرب» در قرآن کریم

واژه ضرب از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به‌زعم برخی از قدیمی‌ترین لغویان متقدم برای جمیع اعمال به کار می‌رود. از این‌رو فهم دقیق مفاهیم ضرب در قرآن و دستیابی به لایه‌های معنایی آن نیازمند انجام مطالعه‌ای روشمند است. معناشناسی ساختاری یکی از روش‌های مطالعات قرآنی است که به استخراج معنای نهفته در متن با در نظر گرفتن شبکه‌ای از روابط مفهومی می‌پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین و با رویکرد ساخت‌گرا درصدد کشف مولفه‌های معنایی »ضرب « است. تلاش شده است با تحلیل معنایی واژگانی که در یک حوزه معنایی با ضرب قرار دارند و در دو محور همنشینی و جانشینی، جایگاه معنایی ضرب در قرآن تبیین شود. مولفه‌های معنایی »ضرب « که از طریق روابط همنشین به آن دست یافته شد عبارتند از: اتصال، پیوستن، بستن، ترک کردن، روی‌گرداندن، بهم پیچیدن، آشکار شدن، احاطه کردن و نیز فعلی همراه با بروز و ظهور خارجی، قدرت، سنگینی و ایجاد اثر و تغییر. همچنین مولفه‌های معنایی رفتن، بریدن، ترک کردن، روی‌گرداندن، احاطه، پوشاندن، بهم فشردن و درهم پیچیدن از طریق محور جانشینی »ضرب « قابل دستیابی هستند.

The Structural Semantics of the Word “Daraba” in the Holy Quran

The word daraba is one of the most complex words in the Arabic language, which according to some of the earliest philologists is used to refer to all actions. Therefore, a precise understanding of the meanings of daraba in the Quran and finding its semantic components requires a methodological study. Structural semantics is one of the methods of Quranic studies which deals with extracting hidden meanings in a text considering a network of conceptual relations. The present study is based on syntagmatic and paradigmatic relations and seeks to discover the semantic components of daraba using the constructivist approach. An attempt has been made to explain the semantic status of daraba in the Quran through the semantic analysis of the words that are in the same semantic field as daraba and in the two syntagmatic and paradigmatic axes. The semantic components of ldquo;daraba rdquo; extracted through syntagmatic relations are: to connect, to join, to close, to leave, to turn away from, to entangle, to unfold, to surround, to change, external emergence, power and weight. The semantic components to go, to cut, to turn away from, to surround, to cover, to squeeze and to entangle were further extracted through the paradigmatic axis of ldquo;daraba rdquo;.