توسعه‌پذیری استنباط‌های فقهی قصص قرآن با محوریّت سوره یوسف

قرآن کریم به عنوان نخستین و معتبرترین منبع استخراج احکام شرعی نزد فقهای فریقین به شمار می رود. با این حال از ظرفیت فقهیِ توسعه پذیر قرآن به دقت بهره گیری نشده است. در این میان، استفاده از آیات غیر فقهی مانند آیات قصص، برای استنباط احکام شرعی کمتر مورد توجه قرآن پژوهان بوده است. پژوهش حاضر به شیوه تحلیل محتوا، پس از بیان دلایل توسعه پذیری آیات احکام، در راستای بهره گیری از این ظرفیت، به بررسی و استخراج احکام موجود در سوره یوسف و تطبیق آن با عناوین ابواب فقهی پرداخته است. یافته های پژوهش نشان دهنده ظرفیت بالای قصص در استنباط احکام شرعی است؛ به گونه ای که می توان ذیل سه عنوان عبادات، سیاسات و معاملات، احکامی را از سوره یوسف استخراج کرد، از جمله: وجوب قرائت نماز به زبان عربی؛ جواز شرط بندی در سبق و رمایه؛ احکام لقطه؛ مشروعیت تلاش در دفع تهمت؛ قبول ولایت از جانب سلطان جائر؛ مشروعیت کفالت و ضمانت.

Extensibility of Jurisprudential Inferences of Quranic Stories with a Focus on Surah Yusuf

The holy Quran is regarded as the first and most reliable source of Shari rsquo;ah rulings by Shiite and Sunni jurisprudents. However, the Quran's extensible jurisprudential capacity has not been carefully exploited. In the meantime, the use of nonjurisprudential verses, such as the verses of Quranic stories, has received less attention from Quranic scholars to infer Shari rsquo;ah rulings. To pave the way for the exploitation of this capacity, the present study, first, explains the reasons behind the versatility of the ayat alakam (verses including Shari rsquo;ah rulings), and then examines and extracts the existing Shari rsquo;ah rulings in Surah Yusuf and compares them with the headings of the branches of Islamic jurisprudence. The findings of the study indicate the high capacity of Quranic stories for deducing Shari'ah rulings such that it is possible to derive rulings from Surah Yusuf under the three headings of ibadat (acts of worship), siyasat (rulings dealing with diyeh, ta rsquo;zir, hadd and qisas) and mo rsquo;amelat (transactions), including the necessity of reciting salat (daily prayers) in Arabic, permission for betting on archery and horseriding, rulings related to the lost and found property whose owner is not known, legitimacy of trying to avert slander, acceptance of the position offered by a tyrant ruler and legitimacy of kefalat (to stand surety) and zemanat (gaurantee).