بازتاب سیاست‌های فرهنگی در مطبوعاتِ عصر ناصری

حاکمان قاجار، به‌ویژه از دوره ناصری، به این درک دست یافتند که می‌توانند با سیاست‌های فرهنگی تاثیر مستقیمی بر زندگی مردمان داشته باشند و از این طریق، شکل نوینی به اِعمال قدرت خویش بخشند. در این میان، عرصه مطبوعات یکی از مهم‌ترین نقاطِ اجرای این سیاست‌ها بوده است. در مقالۀ پیش رو قصد داریم با رویکردی توصیفی ‌ ‌تحلیلی به این پرسش بپردازیم که بازتاب سیاست‌های فرهنگی عصر ناصری بر مطبوعات چه بوده و چه پیامدهایی را رقم زده است. بررسی روند تاریخی جریان مطبوعات در این دوره نشان می‌دهد که نقطه آغاز این جریان نیز، همچون بسیاری از دیگر تغییرات بنیادین دوره قاجار، وقوع جنگ‌های ایران و روس و درک ضرورت اجرای برخی اصلاحات است. به‌موجب اسناد، امر روزنامه‌نگاری و مطبوعات در معنای امروزین آن با حمایت عباس‌میرزای ولیعهد پدیدار شده‌ و در زمان صدارت امیرکبیر شکلی حرفه‌ای به خود گرفته ‌است. مطبوعات ایرانی هم‌زمان با صدارت میرزاحسین‌خان سپهسالار در حالی گسترش یافته که در پرتو سیاست‌های مختلف فرهنگی، مداخلات ناصرالدین‌شاه از هسته مرکزی حکمرانی در عرصه مطبوعات همچنان ادامه‌‌‌دار است. در این میان، مقاله با ارائه اسنادی تاریخی نشان می‌دهد که اعمال کنترل بر مطبوعات با قوانینی چون طرح سانسور، به‌عنوان نمونه سیاست‌های فرهنگی اعمال‌شده بر مطبوعاتِ عصر ناصری، به ظهور مطبوعاتِ در تبعید انجامیده است. می­توان جنبش‌ها و انقلاب‌های بعدی مانند مشروطیت را نیز از پیامدهای سیاست‌های فرهنگیِ آن دوران در امور مختلف فرهنگی، ازجمله در امر مطبوعات، دانست.

reflections of cultural policies in journals during naseri period

qajar dynasty, particularly in naseri period (i.e. naser al-din shah reign), came to this understanding that they could employ cultural policies to a direct influence on people’s lives, by which established a new kind of kingly power over people. for execute such an aim, journals were one of powerful sources. using a descriptive-analytical approach in this paper, reflections, and impressions of cultural policies in journals during naseri period has been discussed. studying journals publishing chronologically indicates that, like many other fundamental changes in qajar reign, is a consequence of occurrence of iran-russia wars and perceiving the necessity of reforms. professional modern journalism, as far as documents illustrate, appeared by the supports of abbas mirza, the then crown prince, and became more professional during amir kabir’s chancellery. while iranian journalism developed more than before in mirza hossein khan sepahsalar period, nasir al-din shah’s unwelcomed inferences with journalistic affairs, under cover of cultural policies, had been continued. based on a few documents, it has been explained that how legal control of press, including censure plans, which was an example of implemented cultural policies of naseri period on journals and prints, made journalism in exile? mirroring, and even adopting, such policies in following movements and revolutions could be seen as a sequence of that period.