«همشناسی فرهنگی» به‌مثابه الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی در قرآن؛ رویکردی تطبیقی

اندیشۀ «میان‌فرهنگی» پاسخی به بحران «خودمحوری» در جهان معاصر است که در قالب «غرب‌گرایی»، «نژادپرستی» و «تکفیر» پدیدار شده است. سوال اصلی این پژوهش آن است که تفکر اسلامی چه مسیری را در مواجهه با «دیگری» پیشنهاد می کند که به دیگرستیزی یا دیگرپرستی نمی انجامد. در این مقاله، الگوی قرآنی ارتباطات میان فرهنگی با طرح سوالات پنج‌گانه (چرایی، کیستی، کجایی، چیستی و چگونگی)، با روش «قرآن به قرآن» و در خلال رویکردی تطبیقی، «استنطاق» شده است. برای مطالعۀ تطبیقی، اندیشه های میان فرهنگی اندیشمندانی همچون مید و گادیکانست در حوزۀ معرفتیِ انگلیسی؛ اشتروس و کاربو در حوزۀ معرفتیِ فرانسوی؛ و اندیشه های هابرماس و ویمر در حوزۀ معرفتی آلمانی تحت عنوان «تطابق»، «تعاون» و «تحاور» (همسازی، همکاری، هم‌گویی) بررسی شده است. در مقابل، الگوی مفهومی ارتباطات میان فرهنگی در قرآن با بررسی آیات مرتبط با مضمون «تفاوت» و «اختلاف» در میان انسان‌ها و با محوریت آیۀ 13 سورۀ حجرات بیان شده است. ساختار این آیه رابطۀ «تفاوت» و «تقوا» را با سازوکار «تعارف» به معنای «هم‌شناسی» و «تبادل معروف» تبیین می کند. دکترین ارتباطات میان‌فرهنگی در اسلام تعارف را جایگزین تفاخر، تحقیر و تکفیر می کند و این تعارف بر آیات 17و 18 زمر بر «استماع» و گشودگی در برابر دیگری در عین «اجتناب» از طاغوت استوار است. در ادامه، مولفه ها و فرایند این الگوی قدسی تحت عنوان «هم‌شناسی فرهنگی» مورد تحلیل قرار گرفته و تمایز آن با سه الگوی دیگر روشن شده است.

taarof as intercultural communication model in quran; comparative approach

intercultural thinking is a response to egocentrism in contemporary world that appeared as west orienting, racism and Takfir. The main question of these studies is how self and other communicate to selfknowledge alternates antiother. We are seeking qur’anic intercultural communication model through comparative study by responding five question: why, who, where, what and how. After analyzing anthropological thoughts of three GeoEpistemological fields, intercultural communication opinions of thinkers such as Mead and Gudykanst in AngloAmerican field, Strauss and Carbaugh in French field and Herder and Wimmer in Germanic field explained in the form of three intercultural communication models: accommodation, cooperation and polylog. Qur’anic model, in return, explained by The thirteenth verse of Surah of hojorat. This verse relate virtue to cultural differences through taarof (knowing each other’s) to alternates contempt by respect. This model can name Ta’arof taht means acquaintance each other’s. at the end these four models compared and evaluated.