مسائل و محدودیت‌های تئاتر خصوصی در ایران از منظر فعالان عرصۀ نمایش

این پژوهش با میانجی مطالعۀ موردی تئاتر خصوصی، برخی از زمینه های اقتصادی اجتماعی کلان اقتصاد هنر در ایران را واکاوی می کند. در سال‌های اخیر، شمار افرادی که به ‌واسطۀ آموزش‌های دانشگاهی یا شیوه‌های معمول دیگر به «جامعۀ تئاتری» می پیوندند، افزایش یافته است. این در حالی است که به‌رغم افزایش جمعیت «تئاتری ها»، زیرساخت‌ها چندان تغییری نکرده اند و امکانات سخت‌افزاری سالن‌های نمایشی کم و بیش همان‌ است که بود. از اوایل دهۀ 80، این ایده که خصوصی سازی تئاتر راه حلّ این مشکل و بسیاری دیگر از دردهای تئاتر ایران است به «ایده ای هژمونیک» بدل شد. بسیاری از فعالان عرصۀ نمایش این ایده را پذیرفتند. متولیان دولتی نمایش نیز برای خروج از بحران کمبود سالن‌های نمایش، نیم نگاهی به بخش خصوصی انداختند. اکنون با گذشت نزدیک به دو دهه از آن زمان، بیش از 20 تماشاخانۀ خصوصی در کنار تماشاخانه های دولتی در تهران فعالیت می کنند. حال وقت پرسیدن این پرسش است که آیا این برنامه توانست گرهی از کار فروبستۀ نمایش ایران بگشاید؟ دولت و بخش خصوصی در تئاتر چه نسبتی با یکدیگر برقرار کرده اند؟ فعالان و «ذی‌نفعان» میدان نمایش، این تجربه را چگونه ارزیابی می کنند؟ و اینکه مرور تجربۀ تئاتر خصوصی چه چیزی دربارۀ «اقتصاد فرهنگ» در ایران به ما می‌گوید؟ این پژوهش درصدد بوده است که این پرسش ها را بر پایۀ بازخوانی دیدگاه‌ها و ارزیابی‌های «اهالی تئاتر» پاسخ گوید؛ اما فهم «فعالیت بخش خصوصی در تئاتر» به عنوان مقوله ای از اقتصاد هنر، مستلزم درک مناسبات کلی تر اجتماعی اقتصادی است. بدین سبب مقاله کوشیده است «تئاتر خصوصی در ایران» را در پس‌زمینۀ تحولات اقتصادی اجتماعیِ دو دهۀ اخیر ایران تحلیل کند. این پژوهش نشان می دهد که چگونه روند مسئله آمیز اقتصادی اجتماعی دو دهۀ اخیر ایران در «میدان نمایش» بازتاب یافته است. یکی از پیامدهای این روند، تاسیس «تماشاخانۀ خصوصی» به جای «تئاتر خصوصی» است.

The Issues and Limitations of Private Theater in Iran from the Perspective of the Actors

This study is a mediatorof a case study of the private theater which seeks to explore some of the major socioeconomic fields of art economics in Iran. Recently, there has been an increase in the number of people joining the theater community through academic or other routine practices. Despite the theatrical population growth, the infrastructure has not changed much; the facilities of the showrooms are just as low. Since early 1980s, the idea of the privatization of the theater and some of the other theatrical effects of Iran, became the "hegemonic idea",. Many activists accepted this. Governmental theater custodians had a glance to the private sector, to eliminate crisis because of showrooms shortage. Now, more than 20 private theaters have been operating alongside state showrooms in Tehran. Still there are some questions: could this program open a knot of Iran’s overwhelming work? How do the activists and "stakeholders" evaluate the experience of the field? The research attempts to answer questions on the basis of revising the views and evaluations of the theater activists, but understanding the "private activity of the theater" as a category of art economics requires an understanding of the more general social relations.  The article attempts to analyze the "private theater in Iran" in the context of the socioeconomic transformation of the last two decades of Iran. It shows the reflection of the socioeconomic problem during last two decades. One consequence of this trend is to establish "private showroom" instead of "private theater".