تحلیل جامعه‌شناختی خودمداری ایرانیان (براساس داده‌های مطالعه تجربی در شهر تهران)

خودمداری را خصلتی تاریخی در روانشناسی جمعی ایرانیان دانسته‌اند، اما به عقیده نظریه‌پرداز این نظریه، این خصلت هم‌اکنون نیز در جامعه ایران وجود دارد و آثار نامطلوب خویش را همچنان به دنبال خواهد داشت. بجاست که در عین نظریه‌پردازی و تحلیل تاریخی، با شیوه‌های متداول علمی در پی یافتن عوامل موثر بر ایجاد و تداوم این ویژگی در جامعه ایرانی که بسیاری از ناکامی‌های تاریخی و معاصر ایرانیان را می‌توان منتسب به آن دانست، باشیم. سئوال اصلی این نوشتار این است: عوامل موثر بر خودمداری ایرانیان چیست؟ برای پاسخ به این پرسش، سعی شده است با تحلیل ثانویه داده‌های یک پیمایش معتبر که در شهر تهران انجام شده است، مدل نظریه‌ای بر اساس شاخص‌های مورد استفاده در آن پیمایش، طراحی و آزمون کنیم. حجم نمونه این پیمایش تعداد 1256 نفر بوده که با روش نظام‏مند انتخاب شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که میزان خودمداری بیش از 15 درصد پاسخگویان خیلی‌کم و کم، بیش از 44 درصد متوسط و بیش از 40 درصد زیاد و خیلی‌زیاد بوده است. همچنین ضریب همبستگی چندگانه مساوی 446/0m.r= است، ضریب تعیین مساوی 119/0= 2r است و ضریب تعیین تعدیل‌شده برابر 196/0 است و بیانگر این مطلب است که در حدود 20 درصد از واریانس و تغییرات خودمداری توسط متغیرهای موجود در معادله تبیین می‌شود. متغیر تقدیرگرایی با دارا بودن اثر کل به اندازه (276/0) در تبیین واریانس متغیر خودمداری از بیشترین قدرت برخوردار است. بعد از این متغیر، بیگانگی اجتماعی و سپس احساس بی‌قدرتی در مراتب بعدی قرار دارند که هر سه این متغیرها رابطه مثبتی با متغیر خودمداری دارند. بدین معنی که هرچه بر میزان هریک از سه متغیر فوق افزوده شود، میزان خودمداری افراد نیز افزایش می‌یابد.