ماهیت‌شناسی رمانتیسیسم سیاه در شعر دهه سی

یکی از جریان‌های مهم ادبی که در شعر ایران در دهه سی، به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 قوت گرفت، جریان رمانتیسیسمی بود که در عرصۀ شعر رواج یافت و به دنبال آن مضامینی سیاه با احساس گرایی تند و بی سابقه رایج شد؛ مضامینی که رمانتیسیسم را از جوهرۀ غنا و تغزل دور کرد؛ به این معنی که شاعران یا دم از مرگ عشق می‌زدند و یا آن را تا پست ترین سطح خود فرو می‌کاستند. این اشعار که به رمانتیسیسم سیاه معروف شده است، مضامینی چون مرگ‌اندیشی، نفرین، عصیان، اظهار به گناه و کفر و بی اخلاقی، شیطانگرایی، یاس و... را انعکاس می‌دهد. برخی منابع، این اشعار را با عنوان رمانتیسیسم تغزلی تعریف کرده‌اند، در حالی که تغزل و رمانتیسیسم سیاه، تفاوت‌های اساسی با یکدیگر از جمله در جهان بینی، مضامین و عوامل بروز دارند. در این مقاله پس از بررسی ماهیت و عوامل بروز رمانتیسیسم سیاه در ایران، مضامین سیاه شایع در شعر شاعرانی چون نادر نادرپور، نصرت رحمانی، کارو، حسن هنرمندی، حمید مصدق و فروغ فرخزاد ارزیابی شد و نتیجه جستار نشان داد که با توجه به محور قرار گرفتن مضامینی چون مرگ‌اندیشی، یاس و نومیدی، عصیان و نفرین، ترس، شیطان گرایی، اعتیاد و مستی و مخالفت با اخلاق و هنجارهای اجتماعی، کفر و تقبیح و تمسخر عشق در شعر رمانتیسیسم سیاه، نمی‌توان این اشعار را رمانتیسیسم تغزلی و عاشقانه نامید. بر این اساس، شعر رمانتیک و احساس‌گرای تند دهه سی، در دو دسته شعر رمانتیسیسم تغزلی و غیر تغزلی تقسیم شد.